Kiến thức uyên thâm là biết rất sâu. Còn “dốt nát uyên thâm” là ngay cái sờ sờ cũng không biết.

Kẻ toan tính sinh sự nên biết gì về lịch sử Việt Nam?

Đó là một dân tộc đầy tự hào về nguồn gốc mình và đã xây dựng được một nền văn minh có bản sắc mạnh mẽ trong thiên kỷ I trước Tây lịch. Bản sắc ấy mạnh mẽ đến nỗi tuy sau đó đất nước bị một ngoại bang văn minh bậc nhất thế giới xâm lược, cai trị rất lâu, mà dân tộc này không bị đồng hóa, rút cuộc đánh đuổi được giặc ra khỏi bờ cõi. Một cái nước đã mất hơn một nghìn năm lại xuất hiện là chuyện hiếm vô cùng! Cũng hiếm vô cùng, là chuyện xảy ra trong nghìn năm kế tiếp: dân tộc Việt Nam đã liên tiếp đánh bại xâm lược Tống, Nguyên, Minh, Thanh, rồi ngay trước Mỹ là đế quốc Pháp. Không phải là không có lúc bại vong, nhưng tổng kết thì đây là thành tích chống ngoại xâm có một không hai trong toàn bộ lịch sử nhân loại.

Thế còn về văn hóa Việt Nam, kẻ muốn sinh sự nên biết những gì?

Văn hóa là cái đằng sau lịch sử. Văn hóa làm nên lịch sử. Muốn hiểu lịch sử thì phải biết văn hóa. Dân tộc Việt Nam từ nghìn xưa, trước khi phải chống ngoại bang xâm lược, đã phải sống trong môi trường tự nhiên rất khắc nghiệt (châu thổ Bắc bộ vốn là rừng rậm đầm lầy). Đe dọa từ tự nhiên rồi thêm từ con người đã giúp họ rèn luyện nên cái ý chí chịu đựng ngoại hạng và cái tinh thần đoàn kết cao độ. Quá trình dựng nước giữ nước đầy gian khổ khiến họ cực kỳ tha thiết với độc lập, thống nhất. Riêng về thống nhất, ngoại bang nên biết Việt Nam chưa bao giờ thôi là một. Đã từng xảy ra tình trạng cát cứ, có khi kéo dài, nhưng dù hai “Đàng” thì vẫn là một nước chứ không phải hai.

Tại sao lãnh đạo Mỹ dốt về lịch sử, văn hóa Việt Nam?

Sự “dốt nát uyên thâm” tai hại có gốc ở sự kiện Tây phương nhờ vũ khí tối tân đã uy hiếp được Á Đông quá dễ dàng trong hàng thế kỷ nên đâm ra kiêu căng. Riêng nước Mỹ lại đang là một siêu cường, dĩ nhiên càng kiêu. Mũi hếch quá cao, làm sao mắt thấy được cái cần thấy. (Thu Tứ)

Robert S. McNamara, “Sự dốt nát uyên thâm”

Việc đã đánh giá sai cả bạn lẫn thù nó phản ánh sự dốt nát uyên thâm (profound ignorance) của chúng ta về lịch sử, văn hóa (…) dân tộc ấy.

(Robert S. McNamara, In Retrospect: The Tragedy and Lessons of Vietnam (Nhìn lại quá khứ: Tấn thảm kịch và những bài học về Việt Nam), nxb. Random House, 1995)