Chiến dịch Đồng Xoài (10/5 - 22/7/1965)

Năm 1965 (...) Trung ương Cục, Quân ủy và Bộ Chỉ huy Miền quyết định mở đợt hoạt động Xuân - Hè (...) Bộ Tư lệnh chiến dịch (…) Tư lệnh kiêm Chính ủy Lê Trọng Tấn (…) Lực lượng tham gia (…) ba trung đoàn bộ binh, hai tiểu đoàn đặc công, một số đơn vị pháo binh, công binh của chủ lực Miền, một trung đoàn và hai tiểu đoàn bộ binh của Khu 6 cùng lực lượng vũ trang địa phương.

Lực lượng địch ở khu vực Đồng Xoài và Bình Long, Phước Long có chín tiểu đoàn bộ binh, hai tiểu đoàn biệt động quân, một tiểu đoàn dù, hai tiểu đoàn và bảy đại đội bảo an, 21 đại đội biệt kích, một chi đoàn thiết giáp (…)

Đợt 1: từ ngày 10/5 đến ngày 22/5

Trận đánh mở màn (…) Đảng ủy và BTL chiến dịch quyết định tiến công Phước Bình, đồng thời đột nhập và trụ lại thị xã Phước Long để nhử viện và tổ chức trận địa phục kích tiêu diệt địch trên đường số 2, đoạn Phước Bình - Phước Long.

Khi ta đang gấp rút chuẩn bị (…) thì kế hoạch bị lộ, địch tăng cường phòng thủ và đưa lực lượng trong thị xã ra ngoài, phục kích nhằm ngăn chặn ta tiến công. Mặc dù vậy, sau khi nắm lại tình hình, Tư lệnh chiến dịch vẫn quyết tâm thực hiện kế hoạch (…)

Đêm 10 rạng 11/5, tiểu đoàn bộ binh 1 trung đoàn 271 phối hợp với tiểu đoàn 840 Quân khu 6 và hai trung đội đặc công nổ súng tiến công thị xã Phước Long. Sau ba giờ chiến đấu, quân ta chiếm và phá hủy được nhiều mục tiêu quan trọng (...) Cùng lúc, tiểu đoàn bộ binh 1 trung đoàn 272 có hỏa lực chi viện tiến đánh chi khu Phước Bình, sau 25 phút chiến đấu làm chủ chi khu.

Sáng 11/5, ở Phước Long, ta đánh lui sáu đợt phản kích, bắn rơi nhiều máy bay, tiêu diệt hai đại đội thuộc tiểu đoàn biệt động 36 của địch (…) Trưa và chiều ngày 11/5, địch tiếp tục đưa quân đến phối hợp với lực lượng tại chỗ phản kích. Ta đánh trả quyết liệt, nhưng do đạn cạn dần và thương vong tăng lên, tối 11/5, bộ đội được lệnh rút khỏi thị xã.

Từ 12/5, địch huy động bốn tiểu đoàn đến giải tỏa. Do nắm địch không chắc, công tác chuẩn bị thiếu chu đáo, khả năng tổ chức chỉ huy và hiệp đồng chiến đấu chưa tốt, ta đã bỏ lỡ thời cơ đánh trận then chốt thứ hai. Bộ Tư lệnh chiến dịch quyết định phân tán lực lượng xuống nam Phước Long và Phước Bình, đánh địch từ Đồng Xoài lên, trong đó bố trí trung đoàn 271 đứng chân phía đông đường 2 chờ đánh quân đổ bộ đường không, trung đoàn 272 phía tây Đồng Xoài đón đánh địch từ hướng đường 13 vào, trung đoàn 273 phía tây đường 2 đánh mục tiêu Bù Đốp.

Ngày 21/5, địch không đổ quân xuống phía đông đường 2 như ta dự kiến nên trung đoàn 271 không đánh được. Tiếp đó ngày 22/5, địch tiếp tục đưa quân từ Đồng Xoài lên, các trung đoàn 271 và 273 của ta cơ động chặn đánh, nhưng chỉ đánh được vào cuối đội hình địch, không hoàn thành nhiệm vụ được giao.

Trên hướng phối hợp, trung đoàn 4 của Khu 6 tiến hành trận phục kích trên đường 20, diệt hai đại đội bảo an, phá hủy 20 xe quân sự, phá sập 12 cầu lớn nhỏ trên các trục đường 20, 13 và 14, buộc địch phải điều ba tiểu đoàn thường xuyên túc trực để giải tỏa giao thông.

Đợt 2: từ ngày 9/6 đến ngày 20/6

Quân ủy Miền và BTL chiến dịch nhận định khu vực chủ yếu mà địch cố giữ là Chơn Thành, Đồng Xoài, thị xã Phước Long, Bình Long, Bù Đốp, trong đó Đồng Xoài là mắt xích quan trọng (…)

Trung đoàn 272 được tăng cường tiểu đoàn 2 trung đoàn 273, có pháo binh yểm trợ, được giao nhiệm vụ tiêu diệt chi khu Đồng Xoài.

Ngày 9/6, lúc 22 giờ 45 phút, trong lúc các đơn vị đang bí mật triển khai chiếm lĩnh trận địa, lực lượng làm nhiệm vụ mở cửa tưởng bị lộ do địch bất ngờ báo động, đã cho bộ đội nổ súng, khiến trận đánh diễn ra sớm hơn kế hoạch. Không còn yếu tố bất ngờ, nhưng với quyết tâm và sự phối hợp chiến đấu hiệu quả giữa các hướng, đến 4 giờ sáng ngày hôm sau ta đã làm chủ hoàn toàn chi khu, diệt, bắt và gọi hàng phần lớn quân địch. Sau đó các đơn vị được lệnh nhanh chóng rời khỏi trận địa để chuẩn bị đánh viện. Cùng lúc, công binh ta đánh sập cầu Sông Bé, hạn chế khả năng cơ động đường bộ buộc địch phải tổ chức ứng cứu bằng đổ bộ đường không theo kế hoạch của ta.

Sáng 10/6, địch dùng máy bay trực thăng đổ tiểu đoàn bộ binh 1 trung đoàn 7 sư đoàn 5 xuống đồn điền Thuận Lợi, bị trung đoàn 271 bao vây tiêu diệt phần lớn. 15 giờ cùng ngày, địch tiếp tục đưa tiểu đoàn biệt động quân 52 đến phản kích, bị diệt gọn một đại đội, số còn lại rút chạy vào rừng và co cụm chờ tăng viện.

Sáng 11/6, địch tăng cường tiểu đoàn dù 7 và tiểu đoàn biệt động quân 46 cùng một đại đội pháo 105mm. Ngày 12/6, tiểu đoàn dù 7 tiến vào khu vực đồn điền Thuận Lợi, bị trung đoàn 271 vận động phục kích diệt gần hết. Đây là tiểu đoàn dù đầu tiên thuộc lực lượng cơ động chiến lược và là thần tượng về sức mạnh của quân đội Sài Gòn, việc đơn vị này bị tiêu diệt khiến cho quân địch đóng ở Củ Chi, Cây Trắc... hoang mang rút chạy.

Đợt 3: từ ngày 15/7 đến ngày 22/7

Ngày 20/6, BTL chiến dịch quyết định kết thúc đợt 2 để chuẩn bị chuyển sang đợt 3, với hướng tiến công phát triển đánh địch ở Bù Đốp và trên đường 13.

Thực hiện ý định tác chiến của BTL chiến dịch, các trung đoàn 271 và 273 cơ động lên phía bắc (…) trung đoàn 272 chuyển xuống phía nam (…)

Trên hướng đường 13, đêm 15/7 trung đoàn 272 tổ chức tập kích một chiến đoàn hỗn hợp, gồm một tiểu đoàn bộ binh và một chi đoàn thiết giáp từ Bến Cát lên, đang tạm dừng ở Bàu Bàng, loại khỏi vòng chiến 400 tên địch.

Tiếp đó, ngày 20/7, trên hướng Bù Đốp, trung đoàn 273 tiến công trại huấn luyện biệt kích và chi khu Bù Đốp, diệt hai đại đội, buộc địch phải rút bỏ Bù Gia Mập.

Tổng kết

Sau hơn hai tháng (10/5-22/7/1965) tiến công, chiến dịch kết thúc thắng lợi. Ta đã tiêu diệt bốn tiểu đoàn chủ lực, 24 đại đội bảo an và biệt kích, sáu chi đội cơ giới, bốn phân đội kĩ thuật, loại khỏi vòng chiến đấu gần 4.500 quân địch, bắn rơi 34 máy bay, phá hủy 60 xe quân sự, sáu đầu máy và mười hai toa xe lửa, thu và phá hủy hơn 2.000 súng các loại, giải phóng hơn năm vạn dân hai tỉnh Bình Long và Phước Long, góp phần khai thông cửa khẩu biên giới sang Campuchia, nối liền hành lang chiến lược từ Miền Bắc qua đường Trường Sơn vào miền đông Nam bộ.

Cùng với các chiến dịch Bình Giã, Ba Gia, thắng lợi của chiến dịch Đồng Xoài góp phần làm thất bại hoàn toàn chiến lược “Chiến tranh Đặc biệt” của Mỹ ở Miền Nam (…)

(Nguyễn Thành Hữu, trang baophapluat.vn)