Các anh hùng chế ngự bom từ trường

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ (…) việc đối phó với bom mìn của địch, đặc biệt với bom từ trường, là cuộc chiến đấu ác liệt và có không ít hy sinh xương máu. Công trình “phá thủy lôi từ tính và bom từ trường” của các nhà khoa học thuộc Viện Kỹ thuật Quân sự (nay là Viện Khoa học và Công nghệ Quân sự) đã được Nhà nước trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh và được bạn bè quốc tế ngợi ca là công trình thể hiện bản lĩnh, trí tuệ Việt Nam.

Những năm 1966-1967, Mỹ tăng cường leo thang đánh phá Miền Bắc nước ta. Các tuyến đường giao thông, cầu cống, kho tàng, nhà máy là mục tiêu ném bom ngày đêm của không quân Mỹ với các loại vũ khí mới nhất, gây cho chúng ta rất nhiều tổn thất, khó khăn (…) Viện Kỹ thuật Quân sự được giao nhiệm vụ nghiên cứu cách đối phó (…)

Giáo sư Tiến sĩ Trịnh Đông A, khi đó là Tổ trưởng Tổ Nghiên cứu bom từ trường nhớ lại: “Ngày ấy (…) bom từ trường (…) chúng tôi gọi là bom mới. Mỹ ném loại bom này đầu tiên ở Khu 4 vào cuối năm 1966. Lúc đó, người dân hoang mang không hiểu loại bom gì mà người đi qua mới nổ chứ trâu bò đi qua thì không nổ (…) Ở chiến trường điện ra cho biết sau mỗi trận máy bay địch ném bom, các trọng điểm như ngầm Ta Lê, đèo Phu La Nhích trên đường Trường Sơn hàng nghìn xe bị ách tắc (…) Bộ đội, dân công, thanh niên xung phong hy sinh nhiều (…) Ở Viện Kỹ thuật Quân sự, nghiên cứu chống phá loại bom mới này là nhiệm vụ hàng đầu. Chúng tôi làm việc không kể giờ giấc (…)”.

Tháng 9-1967, Bộ tư lệnh Công binh cho người đưa sang Viện (…) một đầu nổ MK-42 còn nguyên vẹn (…) Thời gian đó, xưởng chế thử của Viện đã sơ tán (…) ở Viện thì không có dụng cụ đồ nghề máy móc gì. May thay tôi (đại tá Lưu Ngọc Phan, chỉ huy Tổ nghiên cứu thiết kế phương tiện phá bom) nhớ ra bên xưởng của Trường Đại học Bách khoa có một cái máy tiện. Tôi sang gặp ban lãnh đạo nhà trường và được các anh đồng ý cử hai thợ tiện và thợ nguội cùng tôi thao tác. Lúc đầu, họ có vẻ ngần ngại nhưng (…) phút phân vân qua nhanh. Khi mũi dao tiện cắt được mấy vòng đầu bom thì bột trắng bên trong rơi ra, cả ba hoảng quá tưởng là thuốc nổ nhưng không nghe tiếng nổ lại tiện tiếp, thứ bột trắng đó sau mang đi xét nghiệm hóa ra là chất chống ẩm. Khi tiện cắt rời được vỏ đầu bom, mạch điện lộ ra, đầu nổ vẫn nguyên vẹn, mọi người thở phào nhẹ nhõm, hân hoan cười nói át cả tiếng loa đang thông báo máy bay địch cách Hà Nội 70, 60km... Sáng hôm sau, tôi (…) bàn giao (đầu bom) cho Tổ nghiên cứu bom từ trường gồm các kỹ sư Trịnh Đông A, Trương Ngọc Vĩnh, Phạm Quang Thụ, Nguyễn Trọng Khả, Vũ Ngọc Thư... Sau nhiều ngày đêm phân tích, nhóm nghiên cứu khẳng định đầu nổ hoạt động theo nguyên lý từ trường và cho nó hoạt động trong phòng thí nghiệm, đo được (…) độ nhạy (…) Từ đó, tìm ra cách thiết kế các phương tiện chống phá.

Ngày 10-10-1967, khi được thông báo địch ném bom lạ xuống Thổ Khối, Gia Lâm, Hà Nội, một đoàn cán bộ của Viện đã tới hiện trường cùng với Đội công binh 93 để tiến hành rà phá thử nhằm kiểm tra các kết quả nghiên cứu bước đầu ở phòng thí nghiệm (…) Sau đó, Viện cử cán bộ vào chiến trường (…) vừa huấn luyện vừa trực tiếp phá bom, đồng thời thu thập các loại bom mìn mới (…) gửi ra cho Viện nghiên cứu (…) Một số cán bộ của Viện đã hy sinh trong khi làm nhiệm vụ, đó là: Hoàng Kim Giao, Ngô Trọng Tài, Lê Hoài Tuyên...

(Vương Hân, “Những người chế ngự bom từ trường”, trang sknc.qdnd.vn, ngày 12/10/2015)