Bài văn tế này có người bảo là của Phan Huy Ích. Hoàng Xuân Hãn bảo là của Nguyễn Huy Lượng. Ða số cho rằng chính Nguyễn Văn Thành là tác giả.

"Bâng khuâng kẻ khuất với người còn"... "Người còn" rồi không được hưởng cảnh "nức mùi chung đỉnh", "rỡ vẻ áo xiêm" được lâu.

"Thầy" khóc "tớ" rằng "phận thủy có phận chung sao chẳng có", hóa ra cái phận chung của chính mình cũng không thực có.

(Thu Tứ)

br>

Nguyễn Văn Thành, “Văn tế trận vong tướng sĩ”

1. Than ôi! Trời Ðông Phố vận ra Sóc Cảnh, trải bao phen gian hiểm mới có ngày nay -- Nước Lô Hà chảy xuống Lương Giang, nghĩ mấy kẻ điêu linh những từ thuở nọ.

2. Cho hay sinh là ký mà tử là qui -- Mới biết mệnh ấy yểu mà danh ấy thọ.

3. Xót thay! Tình dưới viên mao -- Phận trong giới trụ.

4. Ba nghìn họp con em đất Bái, cung tên ngang dọc chí nam nhi -- Hai trăm vây bờ cõi non Kỳ, cơm áo nặng dầy ơn cựu chủ.

5. Giấn thân cho nước, son sắt một lòng -- Nối nghĩa cùng thầy, tuyết sương mấy độ.

6. Kẻ thời theo cơ đích chạy sang miền khách địa, hăm hở mài nanh giũa vuốt, chỉ non Tây thề chẳng đội trời chung -- Kẻ thời đón việt mao trở lại chốn sơ cơ, dập dìu vén cánh nương vây, trông cõi Bắc quyết thu về đất cũ.

7. Nằm gai nếm mật, chung nỗi ân ưu -- Mở suối bắc cầu, riêng phần lao khổ.

8. Trước từng trải Xiêm La, Cao Miên về Gia Ðịnh mới dần ra Khánh, Thuận, đã mấy buổi sơn phong hải lễ, trời Cao, Quang soi tỏ tấm kiên trinh -- Rồi lại từ Ðồ Bàn, Nam, Ngãi, lấy Phú Xuân mà thẳng tới Thăng Long, biết bao phen vũ pháo vân thê, đất Lũng, Thục lăn vào nơi hiểm cố.

9. Phận truy tùy, gẫm lại cũng cơ duyên -- Trường tranh đấu, biết đâu là mệnh số.

10. Kẻ thời chen chân ngựa quyết giật cờ trong trận, xót lẽ gan vàng mà mệnh bạc, nắm lông hồng theo đạn lạc tên bay -- Kẻ thời bắt mũi thuyền toan cướp giáo giữa dòng, thương thay phép trọng để thân khinh, phong da ngựa mặc bèo trôi sóng vỗ.

11. Hồn tráng sĩ biết đâu miền minh mạc, mịt mù gió lốc, thổi dấu tha hương -- Mặt chinh phu khôn vẻ nét gian nan, lập lòe lửa trơi, soi chừng cổ độ.

12. Ôi! Cùng lòng trung nghĩa, khác số đoản tu -- Nửa cuộc công danh, chia phần kim cổ.

13. Ðoái là tiếc xương đồng da sắt, thanh bảo kiếm đã trăm rèn mới có, nợ áo cơm phải trả đến hình hài -- Những là khen dạ đá gan vàng, bóng bạch câu xem nửa phút như không, ơn dầy đội cũng cam trong phế phủ.

14. Phận dù không gác khói đài mây -- Danh đã rậy ngàn cây nội cỏ.

15. Thiết vì thuở theo cờ trước gió, thân chả quản màn sương đệm giá, những chờ xem cao thấp bức cân thường -- Tiếc cho khi lỡ bước giữa dòng, kiếp đã về cõi suối làng mây, nào kịp thấy ít nhiều ơn vũ lộ.

16. Vâng thượng đức hồi loan tháng trước, đoàn ứng nghĩa dẫu Quảng, Thuận, Nghệ, Thanh cũng vậy, đội ân quang gieo khắp xuống đèo Ngang -- Mà những người từng thượng trận ngày xưa, rắp tấu công từ Ngọ, Vị, Thân, Dậu đến giờ, treo tính tự để nằm trong lá số.

17. Ngọn còi rúc nguyệt, nơi tẻ nơi vui -- Nhịp trống dồn hoa, chốn tươi chốn ủ.

18. Ðã biết rằng anh hùng thì chẳng quản, trăm trận một trường oanh liệt, cái sinh không cái tử cũng là không -- Những tiếc cho tạo hóa khéo vô tình, ngàn năm một hội tao phùng, phận thủy có phận chung sao chẳng có.

19. Bản chức nay: Vâng việc biên phòng -- Chạnh niềm viễn thú.

20. Dưới trướng nức mùi chung đỉnh, sực nhớ khi chén rượu rót đầu ghềnh -- Trong nhà rỡ vẻ áo xiêm, chạnh nghĩ buổi tấm cừu vung trước gió.

21. Bâng khuâng kẻ khuất với người còn -- Tưởng tượng thầy đâu thì tớ đó.

22. Nền phủ định tới đây còn xốc nổi, vụ lòng một lễ, chén rượu thoi vàng -- Chữ tương đồng ngẫm lại vốn đinh ninh, khắp mặt ba quân, cờ đào nón đỏ.

23. Có cảm thông thì tới đó khuyên mời -- Dù linh thính hãy nghe lời dặn dỗ.

24. Buổi chinh chiến hoặc là oan hay chẳng, cũng chớ nề kẻ trước người sau hàng trên lớp dưới, khao thưởng rồi sẽ tấu biểu dương cho -- Hội thăng bình đừng có nghĩ rằng không, dù ai còn cha già mẹ yếu vợ góa con côi, an tập hết cũng ban tồn tuất đủ.

25. Hồn phách đâu đều ngày tháng Thuấn, Nghiêu -- Hài cốt đó cũng nước non Thang, Vũ.

26. Cơ huyền diệu hoặc thâm trầm chưa rõ, thiêng thời về cố quận, để hương thơm lửa sáng, kiếp tái sinh lại nhận cửa tiền quân -- Niềm tôn thân dù sinh tử chớ nề, linh thời hộ Hoàng Triều cho bể lặng sóng trong, duy vạn kỷ chửa dời ngôi bảo tộ.