Ngày ấy, sau khi lo xong việc tang chú, Kim Trọng về, lập tức “sang vườn Thúy dò la”, thì hỡi ôi: “Đầy vườn cỏ mọc, lau thưa / Song trăng quạnh quẽ, vách mưa rã rời / Trước sau nào thấy bóng người / Hoa đào năm ngoái còn cười gió đông / Xập xè én liệng lầu không / Cỏ lan mặt đất, rêu phong dấu giày / Cuối tường gai góc mọc đầy...”!... Làm sao nông nỗi hở Trời? Hỏi hoa thì hoa tiếp tục “cười”, hỏi én thì én không ngừng “xập xè”, hỏi chỗ cuối tường thì gai góc cứ im như thóc! Hỏi “kẻ láng giềng sang chơi” (thấy có người ngơ ngác thì tò mò sang chứ chơi gì ở đây), biết sự tình. Đi khóc chú về, được khóc tiếp người yêu, “nỗi chàng Kim Trọng (...) mới thương”! Nhưng chú mất, chứ người yêu chỉ mới mất tích. Phải “cắt người tìm tõi đưa tờ nhắn nhe” cho ra tung tích. Khổ nỗi “người một nơi hỏi một nơi”, tìm sao cho ra. Dĩ nhiên, “xuân huyên” cùng hai em của Kiều thì tìm ra ngay: “Phận sao bạc bấy Kiều nhi! / Chàng Kim về đó con thì đi đâu?”. Ông bà trông người rước mình về nhà “thần hôn chăm chút” cứ “ruột tằm ngày một héo don / tuyết sương ngày một hao mòn mình ve” mà sốt ruột quá, bèn y theo lời để lại hỏa tốc “xe dây cho chàng” với “khuôn trăng đầy đặn”. Nào phải là không vui, nhưng “vui này đã cất sầu kia được nào!”. Nhất là những khi “... vắng vẻ thư phòng / đốt lò hương giở phím đồng ngày xưa”. Người ngồi bên lò tay mân mê ve vuốt “của tin” hồi lâu có thể chợt nghe giữa “bẻ bai, rủ rỉ tiếng tơ” như có tiếng ai “đồng vọng”, trước mắt như có “bóng xiêm mơ màng”, rồi giữa “trầm bay nhạt khói” như có ẩn hiện cả khuôn mặt trái xoan “phận mỏng như tờ”!...

(Thu Tứ)



Nguyễn Du, Truyện Kiều (câu 2739-2856)



Nỗi nàng tai nạn đã đầy
Nỗi chàng Kim Trọng bấy chầy mới thương (2740)
Từ ngày muôn dặm phù tang
Nửa năm ở đất Liêu Dương lại nhà
Vội sang vườn Thúy dò la
Nhìn xem phong cảnh nay đà khác xưa
Đầy vườn cỏ mọc, lau thưa (2745)
Song trăng quạnh quẽ, vách mưa rã rời
Trước sau nào thấy bóng người
Hoa đào năm ngoái còn cười gió đông
Xập xè én liệng lầu không
Cỏ lan mặt đất, rêu phong dấu giày (2750)
Cuối tường gai góc mọc đầy
Đi về, này những lối này năm xưa
Chung quanh lặng ngắt như tờ
Nỗi niềm tâm sự bây giờ hỏi ai?
Láng giềng có kẻ sang chơi (2755)
Lân la sẽ hỏi một hai sự tình
Hỏi ông, ông mắc tụng đình
Hỏi nàng, nàng đã bán mình chuộc cha
Hỏi nhà, nhà đã dời xa
Hỏi chàng Vương với cùng là Thúy Vân (2760)
Đều là sa sút khó khăn
May thuê viết mướn kiếm ăn lần hồi
Điều đâu sét đánh lưng trời
Thoắt nghe, chàng thoắt rụng rời xiết bao!
Vội han di trú nơi nao (2765)
Đánh đường, chàng mới tìm vào tận nơi
Nhà tranh vách đất tả tơi
Lau treo rèm nát trúc cài phên thưa
Một sân đất cỏ dầm mưa
Càng ngao ngán nỗi càng ngơ ngẩn dường! (2770)
Đánh liều lên tiếng ngoài tường
Chàng Vương nghe tiếng vội vàng chạy ra
Dắt tay vội rước vào nhà
Mái sau, viên ngoại ông bà ra ngay
Khóc than kể hết niềm tây: (2775)
“Chàng ôi, biết nỗi nước này cho chưa?
Kiều nhi phận mỏng như tờ
Một lời đã lỗi tóc tơ với chàng!
Gặp cơn gia biến lạ dường
Bán mình nó phải tìm đường cứu cha (2780)
Dùng dằng khi bước chân ra
Cực trăm nghìn nỗi dặn ba bốn lần
Trót lời nặng với lang quân
Mượn con em nó Thúy Vân thay lời
Gọi là trả chút nghĩa người (2785)
Sầu này dằng dặc muôn đời chưa quên!
Kiếp này duyên đã phụ duyên
Dạ đài còn biết sẽ đền lai sinh
Mấy lời ký chú đinh ninh
Ghi lòng để dạ cất mình ra đi (2790)
Phận sao bạc bấy Kiều nhi!
Chàng Kim về đó con thì đi đâu?”
Ông bà càng nói càng đau
Chàng càng nghe nói càng dàu như dưa
Vật mình vẫy gió tuôn mưa (2795)
Dầm dề giọt ngọc thẫn thờ hồn mai!
Đau đòi đoạn ngất đòi thôi
Tỉnh ra lại khóc, khóc rồi lại mê
Thấy chàng đau nỗi biệt ly
Nhận ngừng, ông mới vỗ về giải khuyên: (2800)
“Bây giờ ván đã đóng thuyền
Đã đành phận bạc khôn đền tình chung!
Quá thương chút nghĩa đèo bòng
Nghìn vàng thân ấy, dễ hòng bỏ sao?”
Dỗ dành khuyên giải trăm chiều (2805)
Lửa phiền càng dập càng khêu mối phiền
Thề xưa, giở đến kim hoàn
Của xưa, lại giở đến đàn với hương
Sinh càng trông thấy càng thương
Gan càng tức tối ruột càng xót xa (2810)
Rằng: “Tôi trót quá chân ra
Để cho đến nỗi trôi hoa dạt bèo
Cùng nhau thề thốt đã nhiều
Những điều vàng đá phải điều nói không!
Chưa chăn gối cũng vợ chồng (2815)
Lòng nào mà nỡ dứt lòng cho đang?
Bao nhiêu của mấy ngày đàng
Còn tôi, tôi một gặp nàng mới thôi!”
Nỗi thương nói chẳng hết lời
Tạ từ sinh mới sụt sùi trở ra (2820)
Vội về sửa chốn vườn hoa
Rước mời viên ngoại ông bà cùng sang
Thần hôn chăm chút lễ thường
Dưỡng thân thay tấm lòng nàng ngày xưa
Đinh ninh mài lệ chép thơ (2825)
Cắt người tìm tõi đưa tờ nhắn nhe
Biết bao công mướn của thuê
Lâm Thanh mấy độ đi về dặm khơi
Người một nơi hỏi một nơi
Mênh mông nào biết bể trời nơi nao? (2830)
Sinh càng thảm thiết khát khao
Như nung gan sắt như bào lòng son
Ruột tằm ngày một héo don
Tuyết sương ngày một hao mòn mình ve
Thẫn thờ lúc tỉnh lúc mê (2835)
Máu theo nước mắt hồn lìa chiêm bao
Xuân huyên lo sợ xiết bao
Quá ra khi đến thế nào mà hay!
Vội vàng sắm sửa chọn ngày
Duyên Vân sớm đã xe dây cho chàng (2840)
Người yểu điệu kẻ văn chương
Trai tài gái sắc xuân đương vừa thì
Tuy rằng vui chữ vu quy
Vui này đã cất sầu kia được nào!
Khi ăn ở lúc ra vào (2845)
Càng âu duyên mới càng dào tình xưa
Nỗi nàng nhớ đến bao giờ
Tuôn châu đòi trận vò tơ trăm vòng
Có khi vắng vẻ thư phòng
Đốt lò hương giở phím đồng ngày xưa (2850)
Bẻ bai, rủ rỉ tiếng tơ
Trầm bay nhạt khói gió đưa lay rèm
Dường như bên nóc bên thềm
Tiếng Kiều đồng vọng bóng xiêm mơ màng
Bởi lòng tạc đá ghi vàng (2855)
Tưởng nàng nên lại thấy nàng về đây.


(
Truyện Kiều, nxb. Ðại Học Và Trung Học Chuyên Nghiệp, Hà Nội, 1973)