Thuyền quyên rủ rỉ: “Tấm thân rày đã nhẹ nhàng / Chút còn ân oán đôi đường cho xong”. Anh hùng nghe kể, “bất bình nổi trận đùng đùng”. Chẳng bao lâu, “một mẻ tóm về đầy nơi”. Trong lưới đợi xử, đáng chú ý nhất là hai vợ chồng Thúc Sinh. Sinh sợ vợ hơn sợ trời nhưng ơn nghĩa với Kiều “nặng nghìn non” được tạ “gấm trăm cuốn bạc nghìn cân”. Khi họ Hoạn được dẫn ra, “thoắt trông nàng đã chào thưa”, lời chào của Kiều tuy mát mẻ nhưng rõ giọng nể nang, còn “tiểu thư” tuy “hồn lạc phách xiêu” vẫn “kêu ca” rất già dặn: “Rằng tôi chút dạ đàn bà / Ghen tuông thì cũng người ta thường tình / Nghĩ cho khi các viết kinh / Với khi khỏi cửa dứt tình chẳng theo / Lòng riêng, riêng những kính yêu / Chồng chung chưa dễ ai chiều cho ai” (“dứt tình chẳng theo” ý nhắc đã không cho người đuổi bắt khi Kiều trốn khỏi Quan Âm các với đồ thờ bằng vàng bạc). Sư tử Hà Đông “nói năng phải lời”, mà sự tình quả có thế, quân đâu, tha ngay! Đến Tú bà, Mã Giám sinh, Sở Khanh, Bạc bà, Bạc Hạnh. “Các tên tội ấy” thì đơn giản, cứ đã “thề sao thì lại cứ sao gia hình / máu rơi thịt nát tan tành / ai ai trông thấy hồn kinh phách rời”... Việc xưa đã “ân oán rạch ròi”, Kiều lạy tạ một người ơn mới đang sừng sững trong đời mình. Từ Hải “miễn, miễn!”, lại còn tỏ ra quan tâm đến cha mẹ vợ ở xa, muốn “sao cho muôn dặm một nhà”. Oái ăm, rồi chính lòng thương cha nhớ mẹ của Kiều sẽ là một nguyên nhân chủ yếu khiến “Từ đại ân nhân” phải chết đứng!

(Thu Tứ)



Nguyễn Du, Truyện Kiều (câu 2289-2438)



Trong quân có lúc vui vầy,
Thong dong mới kể sự ngày hàn vi: (2290)
“Khi Vô Tích khi Lâm Truy,
Nơi thì lừa đảo nơi thì xót thương.
Tấm thân rày đã nhẹ nhàng,
Chút còn ân oán đôi đường chưa xong”.
Từ công nghe nói thủy chung, (2295)
Bất bình nổi trận đùng đùng sấm vang.
Nghiêm quân tuyển tướng sẵn sàng,
Dưới cờ một lệnh vội vàng ruổi sao.
Ba quân chỉ ngọn cờ đào,
Đạo ra Vô Tích đạo vào Lâm Truy. (2300)
Mấy người phụ bạc xưa kia,
Chiếu danh tầm nã bắt về hỏi tra.
Lại sai lệnh tiễn truyền qua,
Giữ giàng họ Thúc một nhà cho yên.
Mụ quản gia vãi Giác Duyên, (2305)
Cũng sai lệnh tiễn đem tin rước mời.
Thệ sư kể hết mọi lời,
Lòng lòng cũng giận người người chấp uy.
Đạo trời báo phục chỉn ghê,
Khéo thay một mẻ tóm về đầy nơi. (2310)
Quân trung gươm lớn giáo dài,
Vệ trong thị lập cơ ngoài song phi.
Sẵn sàng tề chỉnh uy nghi,
Vác đòng chật đất tinh kỳ rợp sân.
Trướng hùm mở giữa trung quân, (2315)
Từ công sánh với phu nhân cùng ngồi.
Tiên nghiêm, trống chửa dứt hồi,
Điểm danh trước dẫn chực ngoài cửa viên.
Từ rằng: “Ân oán hai bên,
Mặc nàng xử quyết báo đền cho minh”. (2320)
Nàng rằng: “Muôn cậy uy linh,
Hãy xin báo đáp ân tình cho phu.
Báo ân rồi sẽ trả thù”.
Từ rằng: “Việc ấy để cho mặc nàng”.
Cho gươm mời đến Thúc lang, (2325)
Mặt như chàm đổ mình dường giẽ run.
Nàng rằng: “Nghĩa nặng nghìn non,
Lâm Truy người cũ, chàng còn nhớ không?
Sâm Thương chẳng vẹn chữ tòng,
Tại ai, há dám phụ lòng cố nhân? (2330)
Gấm trăm cuốn bạc nghìn cân,
Tạ lòng dễ xứng báo ân gọi là.
Vợ chàng quỷ quái tinh ma,
Phen này kẻ cắp bà già gặp nhau!
Kiến bò miệng chén chưa lâu, (2335)
Mưu sâu cũng trả nghĩa sâu cho vừa!”
Thúc sinh trông mặt bấy giờ,
Mồ hôi chàng đã như mưa ướt dầm.
Lòng riêng mừng sợ khôn cầm,
Sợ thay mà lại mừng thầm cho ai. (2340)
Mụ già, sư trưởng thứ hai,
Thoắt đưa đến trước vội mời lên trên.
Dắt tay mở mặt cho nhìn:
“Hoa nô kia với Trạc Tuyền cũng tôi!
Nhớ khi lỡ bước sẩy vời, (2345)
Non vàng chưa dễ đền bồi tấm thương.
Nghìn vàng gọi chút lễ thường,
Mà lòng Phiếu mẫu mấy vàng cho cân!”.
Hai người trông mặt tần ngần,
Nửa phần khiếp sợ nửa phần mừng vui. (2350)
Nàng rằng: “Xin hãy rốn ngồi,
Xem cho rõ mặt biết tôi báo thù!”
Kíp truyền chư tướng hiến phù,
Lại đem các tích phạm tù hậu tra.
Dưới cờ, gươm tuốt nắp ra, (2355)
Chính danh thủ phạm tên là Hoạn Thư.
Thoắt trông nàng đã chào thưa:
“Tiểu thư cũng có bây giờ đến đây!
Đàn bà dễ có mấy tay,
Đời xưa mấy mặt đời này mấy gan!” (2360)
Dễ dàng là thói hồng nhan,
Càng cay nghiệt lắm càng oan trái nhiều!
Hoạn Thư hồn lạc phách xiêu,
Khấu đầu dưới trướng lựa điều kêu ca.
Rằng: “Tôi chút dạ đàn bà, (2365)
Ghen tuông thì cũng người ta thường tình.
Nghĩ cho khi các viết kinh,
Với khi khỏi cửa dứt tình chẳng theo.
Lòng riêng, riêng những kính yêu,
Chồng chung chưa dễ ai chiều cho ai! (2370)
Trót lòng gây việc chông gai,
Còn nhờ lượng bể thương bài nào chăng!”
Khen cho: “Thật đã nên rằng,
Khôn ngoan đến mực nói năng phải lời.
Tha ra thì cũng may đời, (2375)
Làm ra thì cũng ra người nhỏ nhen.
Đã lòng tri quá thì nên,
Truyền quân lệnh xuống trướng tiền tha ngay”.
Tạ lòng, lạy trước sân mây,
Cửa viên lại dắt một dây dẫn vào. (2380)
Nàng rằng: “Lồng lộng trời cao!
Hại nhân, nhân hại, sự nào tại ta!
Trước là Bạc Hạnh, Bạc bà,
Bên là Ưng, Khuyển, bên là Sở Khanh,
Tú bà với Mã Giám sinh, (2385)
Các tên tội ấy đáng tình còn sao?”
Lệnh quân truyền xuống nội đao,
Thề sao thì lại cứ sao gia hình.
Máu rơi thịt nát tan tành,
Ai ai trông thấy hồn kinh phách rời. (2390)
Cho hay muôn sự tại trời,
Phụ người chẳng bõ khi người phụ ta!
Mấy người bạc ác tinh ma,
Mình làm mình chịu kêu mà ai thương!
Ba quân đông mặt pháp trường, (2395)
Thanh thiên bạch nhật rõ ràng cho coi.
Việc nàng báo phục vừa rồi,
Giác Duyên vội đã gởi lời từ quy.
Nàng rằng: “Thiên tải nhất thì,
Cố nhân đã dễ mấy khi bàn hoàn. (2400)
Rồi đây bèo hợp mây tan,
Biết đâu hạc nội mây ngàn là đâu!”
Sư rằng: “Cũng chẳng mấy lâu,
Trong năm năm lại gặp nhau đó mà.
Nhớ ngày hành cước phương xa, (2405)
Gặp sư Tam Hợp vốn là tiên tri.
Bảo cho hội ngộ chi kỳ,
Năm nay là một, nữa thì năm năm.
Mới hay tiền định chẳng lầm,
Đã tin điều trước ắt nhằm việc sau. (2410)
Còn nhiều ân ái với nhau,
Cơ duyên nào đã hết đâu vội gì”.
Nàng rằng: “Tiền định tiên tri,
Lời sư đã dạy ắt thì chẳng sai.
Họa bao giờ có gặp người, (2415)
Vì tôi cậy hỏi một lời chung thân”.
Giác Duyên vâng dặn ân cần,
Tạ từ thoắt đã dời chân cõi ngoài.
Nàng từ ân oán rạch ròi,
Bể oan dường đã vơi vơi cạnh lòng. (2420)
Tạ ân lạy trước Từ công:
“Chút thân bồ liễu nào mong có rày!
Trộm nhờ sấm sét ra tay,
Tấc riêng như cất gánh đầy đổ đi!
Chạm xương chép dạ xiết chi, (2425)
Dễ đem gan óc đền nghì trời mây!”
Từ rằng: “Quốc sĩ xưa nay,
Chọn người tri kỷ một ngày được chăng?
Anh hùng tiếng đã gọi rằng,
Giữa đường dẫu thấy bất bằng mà tha! (2430)
Huống chi việc cũng việc nhà,
Lọ là thâm tạ mới là tri ân.
Xót nàng còn chút song thân,
Bấy nay kẻ Việt người Tần cách xa.
Sao cho muôn dặm một nhà, (2435)
Cho người thấy mặt là ta cam lòng”.
Vội truyền sửa tiệc quân trung,
Muôn binh nghìn tướng hội đồng tẩy oan.


(
Truyện Kiều, nxb. Ðại Học Và Trung Học Chuyên Nghiệp, Hà Nội, 1973)