Nếu sau đó lại mở ra cuộc tranh luận “Cách mạng là gì?”, khi nó kéo dài chúng tôi đoán chắc Chủ tịch Hồ Chí Minh sẽ nhẹ nhàng nói: “Cách mạng là độc lập, tự do, hạnh phúc”.

Cái tinh thần thực tế chứ không say sưa lý thuyết ấy chính là tinh thần dân tộc. Nhờ nó mà rút cuộc, như Đại tướng Võ Nguyên Giáp nói, “Cách mạng Việt Nam đã làm nhiều điều chưa có trong sách vở!”.

Làm đúng như “sách vở” thì xảy ra quá quá độ, như ở Liên Xô và Trung Quốc. Ở ta cũng có quá độ nhưng ít thôi, và nó xảy ra một phần chính vì áp lực của Liên Xô và Trung Quốc.
(Thu Tứ)



Hồ Chí Minh, “Chủ nghĩa Mác - Lê là...”




Đại hội đại biểu toàn quốc của Đảng Cộng sản Đông Dương lần thứ II chính thức khai mạc ngày 11 và kết thúc ngày 19 tháng 2 năm 1951 tại xã Vinh Quang, huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang (...)

Khi cuộc tranh luận “Chủ nghĩa Mác - Lê-nin là gì?” kéo dài, Bác nhẹ nhàng nói: “Chủ nghĩa Mác - Lê-nin là cái gì lợi cho cách mạng thì làm!”. Câu nói của Bác làm rộ lên những tiếng cười và những tràng vỗ tay kết thúc cuộc tranh cãi. Khi đó Bác không thể nói: “Cách mạng Việt Nam đã làm nhiều điều chưa có trong sách vở!”.


(Đại tướng Võ Nguyên Giáp, hồi ký
Đường tới Điện Biên Phủ in lại trong Tổng tập hồi ký, nxb. Quân Đội Nhân Dân, Hà Nội, 2006)