Trong ba mươi năm, không biết là bao nhiêu chuyến đò dân chở quân trên khắp quê hương suốt từ Cao Bằng xuống tận Cà Mau… Điển hình, đó là những chuyến đò đêm, người được chở không thấy rõ mặt người chở. Lê Vĩnh Hòa có lần kể chuyện một cô gái dùng ghe máy chở bộ đội qua sông rộng giữa sóng to gió lớn: “Đêm tối không trông rõ hình dáng, mặt mày, chỉ thấy một khuôn mặt tròn, một mái tóc kẹp dài bỏ xỏa xuống lưng áo bà ba trắng” (“Tình cá nước”). Vậy là thấy nhiều, chứ trong chuyến vượt sông kể sau đây thì người phụ nữ lái đò coi như vô hình. Vì sau câu mời lên đò, không ai nói gì nữa để giữ bí mật, “đêm giáp ranh” cơ hồ “chỉ thực bằng âm thanh” của “tiếng bìm bịp bập bềnh” và tiếng nước vỗ dào dạt. Bị hai thứ âm thanh ấy “ru”, những chiến sĩ đang hành quân hết sức khẩn trương trong một lúc tưởng “tất cả là mơ”, người người lặng “bơi trong thương nhớ của riêng mình”... Nhưng dĩ nhiên tất cả đều rất thực và chuyến đò vầng trăng đêm nay đang chở “chúng tôi”, sau bao nhiêu năm “đi với một niềm tin”, tiến thẳng tới cái bến cuối cùng. (Thu Tứ)



Hữu Thỉnh, “Chuyến đò đêm giáp ranh”




Tiếng bìm bịp bập bềnh trong đêm nước lên
Cỏ lác cỏ năn cứa vào chân ram ráp
Ếch nhái nghiến răng sao mà sốt ruột
Chớp nhì nhằng lô-cốt méo bên sông.

Bến đò chìm trong đêm mênh mông
Con đò vớt lên phù sa đong một nửa
Người lái đò trẻ hay già? Chúng tôi chẳng rõ
Chỉ nghe “Các anh lên” rồi vội vã quay đi.

Gió thổi dài ẩm ướt về khuya
Con sóng nói nhịp chèo cũng nói
Tiếng thì nghe mà mặt người chẳng thấy
Đêm căng như tờ giấy chia đều sang hai trang
Người lái đò cố giấu đi hình dáng thật của mình
Ý nghĩ chúng tôi sẫm dần thành kỷ niệm
Cánh lính trẻ lại tha hồ được dịp
        tưởng tượng bằng cái vốn mang theo
Tất cả bắt đầu bằng nhịp chèo cắt nước
Đồng chí quê mạn ngược
        quả quyết người lái đò có vạt áo chàm tươi
Các đồng chí dưới xuôi
        ngỡ gặp lại mẹ già đon đả
Đêm giáp ranh ngặt chuyện trò tâm sự
Chúng tôi bơi trong thương nhớ của riêng mình
Bìm bịp chùm đôi kêu dính vào nhau
Tiếng nước vỗ tan ra rồi chập lại
Đêm chỉ thực bằng âm thanh chừng ấy
Tất cả là ru, tất cả là mơ.

Con đò rướn cao. Sực đã tới bờ
Chúng tôi bước lên. Cát buổi chiều còn ấm
Đêm giáp ranh có cái gì đầm đậm
        ở đầu môi, ở trong tóc, khắp làn da.

Đêm qua sông không nhìn rõ con đò
        và người lái; dồn bao nhiêu câu hỏi
Chúng tôi đi còn tần ngần ngoái lại
Chỉ thấy vầng trăng cuối tháng mới quăng lên.

Chúng tôi đi với một niềm tin
Vầng trăng ấy chở chúng tôi cập bến.


Đắc Tô 21-3-1975