“Mịt mù dặm cát đồi cây / Tiếng gà điếm nguyệt dấu giày cầu sương / Canh khuya thân gái dặm trường / Phần e đường sá phần thương dãi dầu! / Trời đông vừa rạng ngàn dâu...”. Đang “bơ vơ nào đã biết đâu là nhà”, thì “chùa đâu trông thấy nẻo xa”, sẵn đang “ăn mặc nâu sồng”, Kiều bèn “xăm xăm” thẳng tới “gõ mái cửa ngoài”. Cửa này lành, thế là bắt đầu một quãng đời yên tĩnh mới. Nhưng cũng chẳng được bao lâu. Giác Duyên sư trưởng xét người không tinh, đưa luôn Kiều vào “tổ bợm già”. Thôi, hoài hơi mà nhắc những lời xoen xoét của lũ “bợm”. Nói luôn đến cái đoạn Kiều được “chồng” Bạc Hạnh dẫn “vào lạy gia đường”, ngước lên thấy thần mày trắng: “Chém cha cái số hoa đào / Gỡ ra rồi lại buộc vào như chơi!”! Hóa ra, Chiêu Ẩn am chẳng qua một cái trạm nghỉ trên đường thiên lý đưa khách hồng quần về lại... hàng thịt. Thôi, trời đã ghen thì “chạy chẳng khỏi trời”, “cũng liều mặt phấn cho rồi ngày xanh” vậy.

(Thu Tứ)

Nguyễn Du, Truyện Kiều (câu 2029-2164)

Mịt mù dặm cát đồi cây,
Tiếng gà điếm nguyệt dấu giày cầu sương. (2030)
Canh khuya thân gái dặm trường,
Phần e đường sá phần thương dãi dầu!
Trời đông vừa rạng ngàn dâu,
Bơ vơ nào đã biết đâu là nhà!
Chùa đâu trông thấy nẻo xa, (1035)
Rành rành Chiêu ẩn am ba chữ bài.
Xăm xăm gõ mái cửa ngoài,
Trụ trì nghe tiếng rước mời vào trong.
Thấy màu ăn mặc nâu sồng,
Giác Duyên sư trưởng lành lòng liền thương. (2040)
Gạn gùng ngành ngọn cho tường,
Lạ lùng nàng hãy tìm đường nói quanh:
“Tiểu thiền quê ở Bắc Kinh,
Quy sư quy Phật tu hành bấy lâu.
Bản sư rồi cũng đến sau, (2045)
Dạy đưa pháp bảo sang hầu sư huynh.”
Rày vâng diện hiến rành rành,
Chuông vàng khánh bạc bên mình giở ra.
Xem qua sư mới dạy qua:
“Phải ni Hằng Thủy là ta hậu tình. (2050)
Chỉn e đường sá một mình,
Ở đây chờ đợi sư huynh ít ngày.”
Gởi thân được chốn am mây,
Muối dưa đắp đổi tháng ngày thong dong.
Kệ kinh câu cũ thuộc lòng, (2055)
Hương đèn việc trước trai phòng quen tay.
Sớm khuya lá bối phướn mây,
Ngọn đèn khêu nguyệt tiếng chầy nện sương.
Thấy nàng thông tuệ khác thường,
Sư càng nể mặt nàng càng vững chân. (2060)
Cửa thiền vừa cữ cuối xuân,
Bóng hoa đầy đất vẻ ngân ngang trời.
Gió quang mây tạnh thảnh thơi,
Có người đàn việt lên chơi cửa già.
Giở đồ chuông khánh xem qua, (2065)
Khen rằng: “Khéo giống của nhà Hoạn nương!”
Giác Duyên thực ý lo lường,
Ðêm thanh mới hỏi lại nàng trước sau.
Nghĩ rằng khôn nỗi giấu màu,
Sự mình, nàng mới gót đầu bày ngay: (2070)
“Bây giờ sự đã dường này,
Phận hèn dù rủi dù may tại người.”
Giác Duyên nghe nói rụng rời,
Nửa thương nửa sợ bồi hồi chẳng xong.
Rỉ tai mới kể sự lòng: (2075)
“Ở đây cửa Phật là không hẹp gì.
E chăng những sự bất kỳ,
Ðể nàng cho đến thế thì cũng thương!
Lánh xa trước liệu tìm đường,
Ngồi chờ nước đến nên dường còn quê.” (2080)
Có nhà họ Bạc bên kia,
Am mây quen lối đi về dầu hương.
Nhắn sang dặn hết mọi đường,
Dọn nhà hãy tạm cho nàng trú chân.
Những mừng được chốn an thân, (2085)
Vội vàng nào kịp tính gần tính xa.
Nào ngờ cùng tổ bợm già,
Bạc bà học với Tú bà đồng môn!
Thấy nàng mặn phấn tươi son,
Mừng thầm được mối bán buôn có lời. (2090)
Hư không đặt để nên lời,
Nàng đà nhớn nhác rụng rời lắm phen.
Mụ càng xui giục cho nên,
Lấy lời hung hiểm ép duyên Châu Trần.
Rằng: “Nàng muôn dặm một thân, (2095)
Lại mang lấy tiếng dữ gần lành xa.
Khéo oan gia của phá gia,
Còn ai dám chứa vào nhà nữa đây.
Kíp toan kiếm chốn xe dây,
Không dưng chưa dễ mà bay đường trời! (2100)
Nơi gần thì chẳng tiện nơi,
Nơi xa thì chẳng có người nào xa.
Này chàng Bạc Hạnh cháu nhà,
Cũng trong thân thích ruột rà chẳng ai.
Cửa hàng buôn bán châu Thai, (2105)
Thật thà có một đơn sai chẳng hề.
Thế nào nàng cũng phải nghe,
Thành thân rồi sẽ liệu về châu Thai.
Bấy giờ ai lại biết ai,
Dầu lòng bể rộng sông dài thênh thênh. (2110)
Nàng dù quyết chẳng thuận tình,
Trái lời nẻo trước lụy mình đến sau.”
Nàng càng mặt ủ mày chau,
Càng nghe mụ nói càng đau như dần.
Nghĩ mình túng đất sẩy chân, (2115)
Thế cùng, nàng mới xa gần thở than:
“Thiếp như con én lạc đàn,
Phải cung rày đã sợ làn cây cong!
Cùng đường dù tính chữ tòng,
Biết người biết mặt biết lòng làm sao? (2120)
Nữa khi muôn một thế nào,
Bán hùm buôn sói chắc vào lưng đâu?
Dù ai lòng có sở cầu,
Tâm minh xin quyết với nhau một lời.
Chứng minh có đất có trời, (2125)
Bấy giờ vượt bể ra khơi quản gì?”
Ðược lời mụ mới ra đi,
Mách tin họ Bạc tức thì sắm sanh.
Một nhà dọn dẹp linh đình,
Quét sân đặt trác rửa bình thắp nhang. (2130)
Bạc sinh quỳ xuống vội vàng,
Quá lời nguyện hết Thành hoàng Thổ công.
Trước sân lòng đã giãi lòng,
Trong màn làm lễ tơ hồng kết duyên.
Thành thân mới rước xuống thuyền, (2135)
Thuận buồm một lá xuôi miền châu Thai.
Thuyền vừa đỗ bến thảnh thơi,
Bạc sinh lên trước tìm nơi mọi ngày.
Cũng nhà hành viện xưa nay,
Cũng phường bán thịt cũng tay buôn người. (2140)
Xem người định giá vừa rồi,
Mối hàng một đã ra mười thì buông.
Mượn người thuê kiệu rước nàng,
Bạc đem mặt bạc kiếm đường cho xa!
Kiệu hoa đặt trước thềm hoa, (2145)
Bên trong thấy một mụ ra vội vàng.
Ðưa nàng vào lạy gia đường,
Cũng thần mày trắng cũng phường lầu xanh!
Thoắt trông nàng đã biết tình,
Chim lồng khôn lẽ cất mình bay cao. (2150)
Chém cha cái số hoa đào,
Gỡ ra rồi lại buộc vào như chơi!
Nghĩ đời mà ngán cho đời,
Tài tình chi lắm cho trời đất ghen!
Tiếc thay nước đã đánh phèn, (2155)
Mà cho bùn lại vẩn lên mấy lần!
Hồng quân với khách hồng quần,
Ðã xoay đến thế còn vần chưa tha.
Lỡ từ lạc bước, bước ra,
Cái thân liệu những từ nhà liệu đi. (2160)
Ðầu xanh đã tội tình gì?
Má hồng đền quá nửa thì chưa thôi.
Biết thân chạy chẳng khỏi trời,
Cũng liều mặt phấn cho rồi ngày xanh.

(Truyện Kiều, nxb. Ðại Học Và Trung Học Chuyên Nghiệp, Hà Nội, 1973)