“HN60NĐ - Chiến tuyến Hàng Thiếc”

Phân khu Đông Thành nằm ở phía tây của Liên khu I, giáp Cửa Đông thành Hà Nội, nơi quân đội Pháp đặt đại bản doanh.

Trận địa khu do tiểu đoàn 102 trung đoàn Thủ đô phụ trách.

Cửa Đông là nơi hàng ngày quân Pháp cơ động ra đánh khắp nơi trong thành phố, nên chúng luôn đụng độ với bộ đội ta ở đây.

*

Sau 50 ngày đêm chiến đấu quyết liệt giam chân địch, lực lượng ta giảm, trận địa khu thu hẹp. Địch lấn ra các phố Đường Thành, Phùng Hưng, Hàng Gà, Hàng Da, Hàng Bông...

Phố Hàng Thiếc, nằm giữa phân khu Đông Thành, trở thành tuyến đầu chặn địch tiến vào sở chỉ huy tiểu đoàn ở Hàng Đàn, phát triển qua Hàng Bồ đánh vào trung tâm LK I và đầu não của trung đoàn Thủ đô ở Hàng Bạc.

Ban chỉ huy 102 hạ quyết tâm bằng mọi giá giữ vững trận địa, không lùi thêm nữa. Bộ đội được bố trí như sau:

Trung đội 3 do đồng chí Nguyễn Anh Dũng làm trung đội trưởng chặn hướng chính, Hàng Thiếc. Trung đội 2 (của anh Nguyễn Trọng Hàm) chốt giữ Hàng Bồ, Hàng Bút. Trung đội 4 (anh Phùng Như Hùng) chốt Hàng Nón, đầu Hàng Điếu. Trung đội 5 (anh Tạ Doãn Địch) giữ Hàng Quạt, Lương Văn Can. Trung đội 1 (anh Lưu Đình Quế) giữ dãy số chẵn bên Hàng Gai hỗ trợ cho tuyến Hàng Thiếc. Trung đội 6 của anh Xuân Viễn làm dự bị, chốt ở nhà dệt Cự Doanh đầu Hàng Đàn, sẵn sàng cơ động tăng cường cho hướng Hàng Thiếc.

Sau Tết Đinh Hợi, địch tung các tốp trinh sát thăm dò ở Hàng Điếu, Hàng Mành, Hàng Nón, Yên Thái..., bắn pháo cối làm sập tường nhà Hàng Thiếc để phá hoại trận địa ta.

Sớm 7-2-1947, toàn trận địa Đông Thành chìm trong khói lửa. Bom đạn dồn nhiều nhất vào phố Hàng Thiếc. Xe tăng và bộ binh địch từ Cửa Đông kéo qua Đường Thành, chia hai mũi tiến rất thận trọng. Bộ binh chúng chiếm những căn nhà bỏ trống ở Hàng Nón, Bát Đàn (vì ta không đủ lực lượng chốt giữ tất cả các nhà, các dãy phố). Bọn lính công binh đi theo thu dọn, dẹp chướng ngại vật trên phố do ta dựng, san lấp chiến hào, giao thông hào, tưới xăng đốt một số nhà. Đến trưa, xe tăng tiến đến ngã ba Hàng Nón, Hàng Thiếc, ngã tư Bát Đàn - Hàng Bồ - Hàng Thiếc - Thuốc Bắc. Khẩu đại liên đặt trên tầng hai nhà Kim Quy, 35 Hàng Nón, kiểm soát dọc Hàng Thiếc, Hàng Bút, chia cắt đội hình ta.

Trận đánh diễn ra quyết liệt. Hai bên giành giật từng căn nhà, căn buồng, cầu thang, bờ tường, góc phố.

Tiểu đội trưởng Trần Đan, nguyên là chiến sĩ tự vệ Hoàng Diệu, nằm trên gác hai đầu Hàng Thiếc, được anh em dồn cho đầy rổ lựu đạn, kiên cường đánh bật nhiều đợt xung phong của địch, diệt hàng chục tên từ Hàng Nón sang. Bị thương nát bàn tay phải, anh ném lựu đạn bằng tay trái. Đồng đội phải lôi anh về phía sau, cắt bỏ bàn tay phải mà không có thuốc mê.

Đồng chí Lưu Nguyên Minh, nguyên công an xung phong quận Hàng Trống xông lên thay, tiếp tục chiến đấu bằng lựu đạn. Thời gian này, bom ba càng và chai xăng cờ-rếp đã dùng hết, lựu đạn và đạn cũng còn rất ít. Đồng chí bị lựu đạn hóa học ném vào làm mờ mắt, ho sặc sụa, vẫn cố giữ vững vị trí. Khi ba-dô-ka bắn sập tầng hai, bị rơi xuống tầng một, không còn nhìn rõ, cứ nghe tiếng giày phía nào là đồng chí Minh lại ném lựu đạn về phía đó. Giặc đổ vật hoặc kêu la, xô nhau chạy. Trung đội trưởng Anh Dũng cùng tiểu đội trưởng Phí Văn Mùa cơ động khẩu trung liên hỗ trợ diệt nhiều tên - vào chủ yếu từ phía Hàng Điếu.

Đang hết sức khó khăn, tiểu đoàn kịp điều một tiểu đội dự bị đến tăng cường cho các tổ chiến đấu, đưa người hy sinh, bị thương về tuyến sau.

Khẩu đại liên ở ngã ba Hàng Nón rất ác. Đồng chí Dư Quý Thu, nguyên tự vệ Hoàng Diệu, xung phong ra hè đường, nấp sau cột đèn trước nhà ông lang Vòng bắn lên. Khẩu đại liên câm họng. Nhưng rồi bị địch phát hiện, bắn trả, anh đã hy sinh.

Gần chiều, địch chiếm dãy số chẵn phố Hàng Thiếc, ta chỉ còn làm chủ bên số lẻ. Từ nhà Khôi Ký, chúng dùng súng máy, súng phun lửa bắn sang bên này. Anh Trần Văn Thông, nguyên là một công nhân, vượt đường sang tưới xăng đốt nhà Khôi Ký, lúc chạy về trúng đạn hy sinh.

Chiều tối, địch quan sát khó. Từ hiệu thuốc Thanh Xa bên số lẻ, tiểu đội trưởng Cao Khắc Định (trung đội 4) theo giao thông hào qua đường đột nhập vào tầng một nhà 35 Hàng Nón tưới xăng thiêu trụi vị trí lợi hại này, rồi rút về an toàn.

Ngày chiến đấu đầu tiên, bộ đội ta lập được một chiến công đặc biệt: trung đội 5, với một khẩu trung liên và mấy tổ súng trường bố trí trên các gác thượng ở phố Hàng Quạt đã bắn rơi chiếc khu trục Spít - phai đi oanh tạc trận địa ta. Cấp trên tặng Huân chương Chiến công ngay cho trung đội.

Buổi tối, địch rút về phía Đường Thành, Hàng Da. Liên tiếp hai hôm sau, chúng lại đánh ra. Giành đi giành lại, ta vẫn giữ được bên số lẻ. Địch không phát triển vào sâu trận địa ta được, ban ngày bắn pháo cối, dùng xăng và súng phun lửa thiêu các ụ chiến đấu. Tối đến, ta lại đột nhập sang dãy số chẵn đốt phá, ném lựu đạn tiêu diệt chúng.

Sau 3 ngày chiến đấu, ta diệt được rất nhiều địch, bắn rơi một máy bay. Quân Pháp phải rút lui, chuyển hướng tấn công sang phía bắc Liên khu Một.

Trận địa tuyến Hàng Thiếc giữ vững cho đến đêm 17-2-1947, khi Trung đoàn Thủ đô rút khỏi Hà Nội.

(Nguyễn Huy Du, trang quansuvn.net. Chỗ in đỏ do người trích.)