Nguyễn Huy Tưởng, “Hoan hô phụ nữ Việt Nam!”

Cửa chính của chợ Đồng Xuân mở toang. Người dân khu phố Đồng Xuân chen chúc nhau vào. Cái ngõ ở phố Hàng Chiếu dẫn vào chợ cũng lúc nhúc những người kéo sang. Phố Hàng Khoai cũng đổ tới. Trừ một số hoang mang đóng cửa ở nhà, bà con chưa kịp tản cư đều có mặt.

Đã hơn một tuần lễ nay, lại vào đúng tháng áp tết, cái nơi đông vui ấy trở nên tẻ ngắt, hiu quạnh như một ngôi chùa. Bây giờ, sau cuộc pháo kích bất ngờ, chợ Đồng Xuân bỗng lại rộn rịp!

Người ta rầm rập kéo vào. Có người kêu lên một cách vừa vui mừng vừa rùng rợn:

- Không có việc gì cả. Chợ lại họp rồi!

Người vào đông, nhưng vẫn lọt thỏm giữa cái chợ rộng thênh thang và lạnh lẽo, chơ chỏng những cái cột sắt của năm gian, những cái khung xiêu vẹo của các chỗ ngồi hàng. Những bàn dài chạy dọc theo lòng chợ phản chiếu mập mờ ánh sáng của những ngọn đèn chưa vỡ. Gạch vụn, vôi vữa lổn nhổn như ở một công trình đang xây dựng, bụi cát bám khắp nơi. Mươi quả moóc-chi-ê của Pháp bắn vào đã làm hỏng hai vòm giữa. Trần bên long lở. Trong không khí nặng nề của một buổi chiều mà lòng mọi người đều rối mù, bỗng nổi lên một hồi kẻng buồn buồn của cụ từ bên đền bà Chúa chợ.

Một chị khăn nhung đen, mặc hàng bom-bay màu hạt cau, ngoài khoác một cái áo bông cộc, đứng ở trên một cái bàn, vẻ quan trọng của một người đương cuộc, nói giọng đanh đanh, xoe xóe như đang cãi nhau với khách hàng:

- Nó không trả người cũng không được với mình kia mà. Bãi thị cho nó một buổi là nó nháo lên rồi kia mà. Cái giống thực dân không ăn một ngày là tiu nghỉu như chó cụp đuôi ngay ạ. Xà-lách, cà chua, cà-rốt, thịt lợn, thịt gà, là ở mình cả, mình không bán cho nó thì nó lấy đâu ra mà ăn, lại không cào bụng ra mà chết à. Ta không cần đánh chúng nó bằng súng đạn. Không cần đào hầm đào hố gì cả. Ta chỉ cần đánh nó bằng rau thịt thôi. Ngần ấy thằng chết giẫm một ngày không có rau thì chỉ giỏ rãi ra chứ đánh chác gì. Cứ để cho chúng tôi bãi thị vài hôm là nó chết hết. Chúng nó hèn, chúng nó báo thù, chúng nó định phá chợ. Nhưng chúng nó dọa được ai. Bắn cứ bắn. Bãi thị cứ bãi thị. Chúng tôi không bán được rau cũng vẫn vui lòng. Nó các vàng chị em chúng tôi cũng không thèm đem ra cho nó.

Cụ Vĩnh Phát cười ha hả:

- Được lắm! Đánh bằng mọi thứ thì chúng nó chóng hàng.

Một bà đứng ngay dưới chân chị kia ngoái cổ lên, bĩu môi:

- Mình thì hứa với nhau như đinh đóng cột như thế. Nhưng lại có đứa lén lút đem rau, đem lợn vào bán cho nó kia kìa.

Chị khăn nhung đen chồm lên, hai bàn tay tát đen đét vào nhau:

- Tôi mà bắt được thì tôi xé xác những đứa mất dạy ấy. Lúc này mà còn mở miệng me-xừ, bà đầm. Chúng nó làm mất giá trị cái chợ Đồng Xuân này.

Cụ Vĩnh Phát nói:

- Khu ta hôm nay thế mà cứng. Tôi mừng lắm. Năm cái lời thề độc lập, ta không cần làm tất cả, ta chỉ làm lấy một là không tiếp tế cho giặc là cũng đủ chơi với nó rồi. Chị em Đồng Xuân giỏi. Thảo nào mà có cả nhà báo tới phỏng vấn chị em.

Lan không dám chen vào đám đông, theo cái nếp dạy dỗ của bà cô từ bé. Tay chị nắm chặt lấy tay Hương. Hương nghển cổ hướng về phía cái bàn ấy, mắt hau háu, hỏi Lan:

- Cô Nhân đấy, phải không chị?

Lan khẽ nói :

- Không biết.

- Không phải đâu.

Một người đàn ông cao lớn vừa tới bên, trả lời thay cho Lan, và cười hì hì. Anh ta mặc một bộ dạ tím, cổ áo nhồi một phu-la, người trạc ngót ba mươi, nước da đen, mặt rỗ hoa, mắt đeo kính cận thị. Lan nhận ra ông Sĩ, y tá khu vực. Sĩ cười hồn nhiên, cái miệng rộng há ra:

- Vui chứ, chị Lan?

Nghe một người đàn ông gọi tên mình giữa đám đông, Lan ngượng đỏ mặt, chỉ sợ mọi người quay lại nhìn mình. Nhưng người y tá vô ý vô tứ, lại vỗ khẽ một cái vào vai Lan mà nói:

- Cố lên. Chị em người ta hăng như thế. Mình cũng phải quyên thuốc cho nhiều vào. Có phải không nào? Hừ, cái ngành của ta chưa được chú ý. Chưa ai nhận ra rằng thuốc cũng là vấn đề chính trị. Mình mà không làm thì không ai làm đâu.

Lan cúi đầu xuống vai Hương để giấu mặt. Hương rũ ra cười. Lan cau trán, giục Hương:

- Đi đi, Hương.

Lan muốn trở ra vì chị xấu hổ quá. Nhưng Sĩ lại bô bô:

- Họ về rồi kia kìa.

Bên ngoài có những tiếng reo hò. Người ngoài cổng dẹp cả ra hai bên để nhường lối cho một đoàn phụ nữ lẹp kẹp guốc và dép lộn xộn tiến vào trong chợ. Hương bỗng kêu to:

- Chị Oanh, anh Phúc ơi!
Lan bấm nhẹ vào cánh tay em một cái kín đáo để bảo em thôi. Phúc khẽ gật đầu. Anh muốn làm ra vẻ đứng đắn trước mặt hai em. Một anh xe chìa tay ra không phải để xin tiền Oanh mà để trả lại tiền.

- Không, cô giữ lấy. Cháu ủng hộ các cô.

Tiếng hoan hô nổi lên. Người ta chỉ chỉ trỏ trỏ một thiếu nữ. Người ta kháo nhau: “Cô Nhân! Cô Nhân!”.

Lan đăm đăm nhìn, mang máng như đã gặp người ấy ở đâu. Chị thủ thỉ bên tai Hương:

- Trông xinh quá, như Liên ngồi hái cúc.

Chị khăn nhung đã nhảy tới dắt Nhân lại gần cái bàn chị ta đứng lúc nãy. Mọi người xúm xít hỏi mấy chị bị bắt sáng ngày và cũng vừa mới vào cùng với Nhân. Cụ Vĩnh Phát và nhiều bà con trong phố đi tới từng người mời uống nước chè và ăn bánh ngọt. Một bà chủ hiệu bánh ngọt ở Hàng Đường nói:

- Chúng tôi xin ủng hộ các chị một hòm bích-quy!

Sĩ hoa chân múa tay, hô át cả tiếng mọi người:

- Hoan hô tinh thần của chị em chợ Đồng Xuân!

Chị khăn nhung đen đã đẩy được Nhân đứng lên bàn. Mọi tiếng động đều im bặt. Người ta chăm chú đợi người thiếu nữ nói chuyện. Nhân có vẻ mệt mỏi. Cảm động vì sự đón tiếp niềm nở, Nhân ứa nước mắt, ấp úng:

- Chúng em chẳng biết nói gì, chỉ xin có lời cảm ơn các cụ, các ông, các bà, các anh, các chị...

Nhân ngẩn người, nhìn chị khăn nhung đen, lườm một cách nũng nịu, nhoẻn một nụ cười trên cái miệng xinh tươi, để lộ hàm răng đen rưng rức. Chị đưa bàn tay lên che cái mặt đỏ hồng, thẹn thò nhảy xuống đất, chúi đầu vào đám chị em và chạy. Người ta đẩy Nhân lại. Nhân len tới gần Lan, nói một mình: “Ngượng quá, chả biết nói thế nào”. Lan thấy cô ta thật dễ yêu, và lấy làm lạ sao cô ta dút dát như thế mà dám cả gan vào tận trong thành. Oanh cũng vừa bước tới. Chị trông thấy Phúc và Lan, Hương, nhưng chỉ mỉm cười. Chị khẽ bảo Nhân:

- Thôi Nhân mệt, về nghỉ nhé. Việc gì mà sợ.

Tay Oanh hất cái búi tóc đang mắc vào trong cái cổ áo măng-tô tím, nắn lại cho nó gọn ghẽ. Chị không đứng lên bàn, nhưng tiếng nói của chị mọi người đều nghe rõ:

- Chúng tôi xin báo cáo với các cụ, các ông, các bà rằng cuộc bãi thị thế là có kết quả. Không phải chỉ chợ Đồng Xuân mà tất cả các chợ Hà Nội đều bãi thị. Bọn Pháp nó rất sợ. Nó bắt người để nó phá. Nó bắn vào chợ cũng là để phá. Nhưng nó không phá nổi. Vì chúng ta đã quyết tâm. Chị Nhân đã làm thế nào? Chị đã xung phong vào trong trại giặc, đòi gặp thằng chỉ huy, đòi nó phải thả mấy chị em của chúng ta ra. Nó đuổi chị ra, chị cứ đứng lại. Nó bắt chị đem giam cùng với mấy chị em kia. Đến trưa nó cho ăn, nhưng chị Nhân đã nhịn đói để phản đối. Nhiều anh chị em bị bắt cũng nhịn đói để hưởng ứng cuộc đấu tranh của chúng ta. Nhờ cái tinh thần ấy, nhờ có các bà, các chị trong chợ và trong phố tập trung ở ngoài cổng thành, cương quyết không chịu về, nên cuối cùng chúng ta đòi được người của chúng ta về.

Chị chập hai bàn tay lại, đưa lên sát cằm, và nói tiếp, giọng đã pha cái cách phân tích, kết luận, động viên của cán bộ:

- Chúng nó đã phải thả người của chúng ta ra. Đó là một thắng lợi to. Cái đó chứng tỏ rằng chúng ta đoàn kết thì việc gì cũng làm được. Hiện nay quân Pháp vẫn tiếp tục đi khiêu khích và khủng bố. Chợ của chúng ta đã bị chúng bắn phá rồi. Nhiều anh chị em khác chúng bắt vào thành vẫn còn bị giam giữ, đánh đập. Chúng ta sẽ tiếp tục bãi thị, bao giờ chúng nó chấm dứt những hành động kia thì chúng ta mới thôi.

Nhân như nhớ ra một điều gì, chạy đến rỉ tai Oanh. Người nữ cán bộ gật đầu, đẩy Nhân lên trước mặt mình và nói:

- Chị Nhân xin nói thêm.

Mặc dầu người ta ầm ầm giục Nhân đứng lên bàn, nhất là đám thanh niên đang còn muốn ngắm cái vẻ đẹp ngây thơ của cô thiếu nữ Ngọc Hà, Nhân vẫn đứng dưới đất. Nhân nói:

- Chúng em bãi thị với giặc, nhưng sẽ phục vụ chu tất mọi nhu cầu thực phẩm của nhân dân.

- Nếu tác chiến thì có tiếp tế hoa không?

Một thanh niên hỏi.

- Nếu các anh cần thì khó khăn đến mấy chúng em cũng xin đem hoa vào. Về phía các anh thì chúng em mong sẽ giết cho được nhiều giặc.

Những tiếng vỗ tay nổi lên mạnh mẽ hơn cả lúc các chị mới vào. Lan và Hương mắt không rời Nhân. Hương nói:

- Em thấy ai cũng yêu cô ta, vui chị nhỉ.