“Uyên bay” mất đã hơi lâu, “ương” cũng đã nhờ “lấy câu vận mệnh” mà “khuây dần nhớ thương” uyên, mà chuyển qua “chạnh niềm nhớ cảnh gia hương”. Chuyện này thì rất dễ giải quyết. “Nhớ quê, chàng lại tìm đường thăm quê”... Đây rồi, sư tử Hà Đông thân yêu! Nhưng chao ơi, sao lại cả... ai kia?! Kiều ra “lạy mừng” “một bước một dừng” bởi “trông xa nàng đã tỏ chừng nẻo xa”: trời ơi, “chước đâu có chước lạ đời / người đâu mà lại có người tinh ma”! Biết ai rồi, vẫn phải lạy. Còn “Sinh” tuy “phách lạc hồn xiêu” nhưng “sợ (vợ) quen, (chẳng) dám hở ra lời”, chỉ “giọt ngọc sụt sùi nhỏ sa” (lấy cớ “hiếu phục vừa xong”)… Đêm tiệc tẩy trần, Kiều được quỳ tiếp để mời rượu ông chủ “tận mặt tận tay”. Tất nhiên Sinh lại “giọt ngắn giọt dài” và tất nhiên “chén mời phải ngậm bồ hòn ráo ngay” cho Kiều khỏi bị đòn. Tiệc phải có đàn. “Bốn dây như khóc như than” nhưng vì ai, ai phải “gượng nói gượng cười cho qua”… Sau tiệc, sau khi đã “cười nụ” suốt buổi, khi “vào chung gối loan phòng” với chồng, chắc một người đã không nhịn được cười toe vì “vui này đã bõ đau ngầm xưa nay”! Còn một người lại được tha hồ “một mình âm ỉ đêm chầy / đĩa dầu vơi nước mắt đầy năm canh”… Cái cơn bão “Hoạn” thứ hai nó hoàn toàn vô hình, tập trung khủng bố tâm lý, tạo ra một địa ngục khác nơi roi đòn không quất vào da thịt mà quất thẳng vào lòng!

(Thu Tứ)



Nguyễn Du, Truyện Kiều (câu 1791-1884)



Lâm Truy từ thuở uyên bay,
Phòng không thương kẻ tháng ngày chiếc thân.
Mày ai trăng mới in ngần,
Phấn thừa hương cũ bội phần xót xa!
Sen tàn cúc lại nở hoa, (1795)
Sầu dài ngày ngắn đông đà sang xuân.
Tìm đâu cho thấy cố nhân?
Lấy câu vận mệnh khuây dần nhớ thương.
Chạnh niềm nhớ cảnh gia hương,
Nhớ quê, chàng lại tìm đường thăm quê. (1800)
Tiểu thư đón cửa giã giề,
Hàn huyên vừa cạn mọi bề gần xa.
Nhà hương cao cuốn bức là,
Phòng trong truyền gọi nàng ra lạy mừng.
Bước ra một bước một dừng, (1805)
Trông xa nàng đã tỏ chừng nẻo xa:
“Phải rằng nắng quáng đèn lòa,
Rõ ràng ngồi đó chẳng là Thúc sinh?
Bây giờ tình mới tỏ tình.
Thôi thôi đã mắc vào vành chẳng sai! (1810)
Chước đâu có chước lạ đời,
Người đâu mà lại có người tinh ma!
Rõ ràng thật lứa đôi ta,
Làm ra con ở chúa nhà đôi nơi!
Bề ngoài thơn thớt nói cười, (1815)
Mà trong nham hiểm giết người không dao.
Bây giờ đất thấp trời cao,
Ăn làm sao nói làm sao bây giờ?”
Càng trông mặt càng ngẩn ngơ,
Ruột tằm đòi đoạn như tơ rối bời. (1820)
Sợ uy dám chẳng vâng lời,
Cúi đầu nép xuống sân mai một chiều.
Sinh đà phách lạc hồn xiêu:
“Thương ôi! chẳng phải nàng Kiều ở đây?
Nhân làm sao đến thế này? (1825)
Thôi thôi ta đã mắc tay ai rồi!”
Sợ quen, dám hở ra lời,
Khôn ngăn giọt ngọc sụt sùi nhỏ sa.
Tiểu thư trông mặt hỏi tra:
“Mới về có việc chi mà động dong?” (1830)
Sinh rằng: “Hiếu phục vừa xong,
Suy lòng trắc dĩ đau lòng chung thiên!”
Khen rằng: “Hiếu tử đã nên,
Tẩy trần mượn chén giải phiền đêm thu.”
Vợ chồng chén tạc chén thù, (1835)
Bắt nàng đứng chực trì hồ hai nơi.
Bắt khoan bắt nhặt đến lời,
Bắt quỳ tận mặt bắt mời tận tay.
Sinh càng như dại như ngây,
Giọt dài giọt ngắn chén đầy chén vơi. (1840)
Ngảnh đi chợt nói chợt cười,
Cáo say chàng đã giạm bài lảng ra.
Tiểu thư vội thét: “Con Hoa!
Khuyên chàng chẳng cạn thì ta có đòn!”
Sinh càng nát ruột tan hồn, (1845)
Chén mời phải ngậm bồ hòn ráo ngay!
Tiểu thư cười nói tỉnh say,
Chưa xong cuộc rượu lại bày trò chơi.
Rằng: “Hoa nô đủ mọi tài,
Bản đàn thử dạo một bài chàng nghe!” (1850)
Nàng đà tán hoán tê mê,
Vâng lời ra trước bình the vặn đàn:
Bốn dây như khóc như than,
Khiến người trên tiệc cũng tan nát lòng!
Cũng trong một tiếng tơ đồng, (1855)
Người ngoài cười nụ người trong khóc thầm!
Giọt châu lã chã khôn cầm,
Cúi đầu chàng những gạt thầm giọt Tương.
Tiểu thư lại thét lấy nàng:
“Cuộc vui, gảy khúc đoạn trường ấy chi! (1860)
Sao chẳng biết ý tứ gì?
Cho chàng buồn bã tội thì tại ngươi!”
Sinh càng thảm thiết bồi hồi,
Vội vàng gượng nói gượng cười cho qua.
Giọt rồng canh đã điểm ba, (1865)
Tiểu thư nhìn mặt dường đà cam tâm.
Lòng riêng tấp tểnh mừng thầm:
“Vui này đã bõ đau ngầm xưa nay!”
Sinh thì gan héo ruột đầy,
Nỗi lòng, càng nghĩ càng cay đắng lòng. (1870)
Người vào chung gối loan phòng,
Nàng ra tựa bóng đèn chong canh dài.
Bây giờ mới rõ tăm hơi,
Máu ghen đâu có lạ đời nhà ghen!
Chước đâu rẽ thúy chia uyên, (1875)
Ai ra đường nấy ai nhìn được ai!
Bây giờ một vực một trời,
Hết điều khinh trọng hết lời thị phi!
Nhẹ như bấc nặng như chì,
Gỡ cho ra nợ còn gì là duyên? (1880)
Lỡ làng chút phận thuyền quyên,
Bể sâu sóng cả có tuyền được vay?
Một mình âm ỉ đêm chầy,
Ðĩa dầu vơi nước mắt đầy năm canh.


(
Truyện Kiều, nxb. Ðại Học Và Trung Học Chuyên Nghiệp, Hà Nội, 1973)