“Thế giới bây giờ” (4)

QUAN HỆ MỸ – NGA



Quan hệ từ 1917 đến 1991
Quan hệ từ 1991 đến 2000
Quan hệ từ 2000 đến nay
Nga đang đối phó thế nào
Viễn ảnh






Quan hệ từ 1917 đến 1991

Do mâu thuẫn ý thức hệ, Mỹ đã có hành động thù nghịch ngay từ khi ngày xẩy ra Cách mạng Nga. Trong bốn năm chót của Thế chiến Thứ hai, tức từ 1941 đến 1945, do chia xẻ mục tiêu đánh bại Đức, Mỹ và Liên Xô tạm thời làm đồng minh với nhau. Sau khi Đức thua, hai bên rất nhanh chóng trở về thế đối đầu, lần này căng thẳng hơn nhiều vì cả hai bây giờ cùng có tham vọng bá chủ thế giới.

Mỹ và Liên Xô thi đua chế tạo bom và đầu đạn nguyên tử, rút cuộc sở hữu nhiều đến nỗi đâm ra hết sức lo sợ xẩy ra chiến tranh với nhau! Năm 1972 tổng thống Mỹ Richard Nixon viếng thăm Liên Xô để cải thiện bang giao và đề nghị thương thuyết cắt giảm vũ khí chiến lược.

Tuy từ 1972 Mỹ và Liên Xô có thường xuyên trao đổi ở cấp tối cao và có ký kết được vài hiệp ước giới hạn vũ khí, nhưng cho tận đến khi Liên Xô sắp tan rã, quan hệ giữa hai nước vẫn cơ bản là đối đầu căng thẳng.

Quan hệ từ 1991 đến 2000

Vì giữa đôi bên không còn mâu thuẫn ý thức hệ, kinh tế Nga lại đang khủng hoảng rất trầm trọng (bệnh kế thừa từ Liên Xô cũ!), Nga cố phát triển quan hệ tốt với Mỹ để mong được giúp đỡ trong nỗ lực cải cách kinh tế.

Ngay trong thời kỳ này quan hệ Nga - Mỹ cũng có những lúc xấu, chủ yếu do hành động tích cực lấn vào không gian Liên Xô cũ của khối NATO. Chẳng hạn việc NATO thu nhận Tiệp, Hung và Ba-lan năm 1997.

Quan hệ từ 2000 đến nay

Do kinh tế Nga cải tiến, do NATO tiếp tục bành trướng mạnh về phía Nga (thu thêm 9 nước từ năm 2004 đến năm 2009) và do chính sách đối ngoại đơn phương bá quyền của Mỹ, tình hình quan hệ trở nên xấu hẳn đi.

Trong các hành động cụ thể của Mỹ, Nga đặc biệt lo ngại về kế hoạch xây rào chắn tên lửa, thấy ở đó nhiều ý nghĩa không hay chút nào cho an ninh quốc gia mình.

Nga đang đối phó thế nào

Đương đầu với uy hiếp có hai cách: một là củng cố quốc phòng, hai là liên kết với những đối thủ của đối thủ của mình. Nga đang theo cả hai cách.

Vừa ráo riết canh tân quân đội, với ưu tiên đang dành cho lực lượng tên lửa chiến lược, Nga vừa tích cực nâng cấp quan hệ với Tàu. Tuy không thành lập liên minh quân sự chính thức, nhưng đã nhiều năm Nga và Tàu gần như luôn sát cánh trong tư thế đối nghịch với Mỹ. Có thể nói Nga đang dùng Tàu để chống Mỹ y như Mỹ đã dùng Tàu để chống Liên Xô trước kia!

Viễn ảnh

Quan hệ Mỹ - Nga hiện nay chưa lạnh như hồi Chiến tranh Lạnh. Mặt khác, rất khó ấm lên. Vì:

- Mỹ cứ khăng khăng đòi làm “bá”, trong khi Nga cũng khư khư ôm cái tâm lý nước lớn, tuyệt đối không chấp nhận mô hình thế giới đơn cực của Mỹ.

- Về kinh tế, Mỹ và Nga không cần nhau. Nga tuy rất tiến bộ về khoa học kỹ thuật nhưng không sản xuất bao nhiêu mặt hàng dân dụng có thể bán qua Mỹ. Nga rất nhiều dầu khí nhưng Mỹ vừa tự có nhiều vừa đã đủ nguồn cung cấp từ nước ngoài. Về phía Mỹ cũng không có sản phẩm hay tài nguyên gì có thể bán được ào ạt qua Nga. Chẳng những thế, Mỹ và Nga lại còn cạnh tranh nhau bán vũ khí tối tân cho cả thế giới!

- Sau cùng, không kém quan trọng, giữa Mỹ và Nga đang phát triển mâu thuẫn văn hóa sâu sắc. Mỹ thờ tự do cá nhân bất chấp hậu quả, trong khi Nga thiên về duy trì giá trị truyền thống.

Mâu thuẫn Mỹ - Nga có lợi cho Tàu. Cũng như mâu thuẫn Tàu – Nhật có lợi cho Mỹ.