Việc trước mắt: “sao cho cốt nhục vẹn tuyền”, việc phải làm: “làm con trước phải đền ơn sinh thành” đã “thong dong”, bây giờ là lúc Kiều nằm nghĩ chuyện mình. “Thề hoa chưa ráo chén vàng / Lỗi thề thôi đã phụ phàng với hoa / (…) / Biết bao duyên nợ thề bồi / Kiếp này thôi thế thì thôi còn gì?”… Nghĩ rồi khóc, khe khẽ thôi nhưng cũng đủ khiến Vân rút cuộc thức dậy, đến hỏi. Thì kể, rồi “cậy em”, rồi trao: “Mất người còn chút của tin / Phím đàn với mảnh hương nguyền ngày xưa / Mai sau, dù có bao giờ / Ðốt lò hương ấy so tơ phím này...”. Kiều càng tâm sự càng bức xúc, kêu lên “Phận sao phận bạc như vôi / Đã đành nước chảy hoa trôi lỡ làng / Ôi Kim lang! hỡi Kim lang! / Thôi thôi! thiếp đã phụ chàng từ đây!”, rồi “hồn ngất máu say / một hơi lặng ngắt đôi tay lạnh đồng”. Cha mẹ Kiều tỉnh giấc, biết mình mất con gái nhưng lại được rể.

(Thu Tứ)

Nguyễn Du, Truyện Kiều (câu 693-776)

Việc nhà đã tạm thong dong,
Tinh kỳ giục giã đã mong độ về.
Một mình nàng ngọn đèn khuya, (695)
Áo dầm giọt lệ tóc se mái sầu:
“Phận dầu, dầu vậy cũng dầu,
Xót lòng đeo đẳng bấy lâu một lời!
Công trình kể biết mấy mươi,
Vì ta khăng khít cho người dở dang. (700)
Thề hoa chưa ráo chén vàng,
Lỗi thề thôi đã phụ phàng với hoa!
Trời Liêu non nước bao xa,
Nghĩ đâu rẽ cửa chia nhà tự tôi!
Biết bao duyên nợ thề bồi, (705)
Kiếp này thôi thế thì thôi còn gì?
Tái sinh chưa dứt hương thề,
Làm thân trâu ngựa đền nghì trúc mai.
Nợ tình chưa trả cho ai,
Khối tình mang xuống tuyền đài chưa tan!” (710)
Nỗi riêng, riêng những bàn hoàn,
Dầu chong trắng đĩa lệ tràn thấm khăn.
Thúy Vân chợt tỉnh giấc xuân,
Dưới đèn ghé đến ân cần hỏi han:
“Cơ trời dâu bể đa đoan, (715)
Một nhà để chị riêng oan một mình.
Cớ chi ngồi nhẫn tàn canh,
Nỗi riêng còn mắc mối tình chi đây?”
Rằng: “Lòng đương thổn thức đầy,
Tơ duyên còn vướng mối này chưa xong. (720)
Hở môi ra cũng thẹn thùng,
Ðể lòng thì phụ tấm lòng với ai!
Cậy em, em có chịu lời,
Ngồi lên cho chị lạy rồi sẽ thưa.
Giữa đường đứt gánh tương tư, (725)
Keo loan chắp mối tơ thừa mặc em.
Kể từ khi gặp chàng Kim,
Khi ngày quạt ước khi đêm chén thề.
Sự đâu sóng gió bất kỳ,
Hiếu tình khôn lẽ hai bề vẹn hai. (730)
Ngày xuân em hãy còn dài,
Xót tình máu mủ thay lời nước non.
Chị dù thịt nát xương mòn,
Ngậm cười chín suối hãy còn thơm lây.
Chiếc thoa với bức tờ mây, (735)
Duyên này thì giữ vật này của chung.
Dù em nên vợ nên chồng,
Xót người mệnh bạc ắt lòng chẳng quên.
Mất người còn chút của tin,
Phím đàn với mảnh hương nguyền ngày xưa. (740)
Mai sau, dù có bao giờ,
Ðốt lò hương ấy so tơ phím này...
Trông ra ngọn cỏ lá cây,
Thấy hiu hiu gió thì hay chị về.
Hồn còn mang nặng lời thề, (745)
Nát thân bồ liễu đền nghì trúc mai.
Dạ đài cách mặt khuất lời,
Rảy xin chén nước cho người thác oan.
Bây giờ trâm gãy gương tan,
Kể làm sao xiết muôn vàn ái ân! (750)
Trăm nghìn gởi lạy tình quân,
Tơ duyên ngắn ngủi có ngần ấy thôi.
Phận sao phận bạc như vôi,
Ðã đành nước chảy hoa trôi lỡ làng.
Ôi Kim lang! hỡi Kim lang! (755)
Thôi thôi! thiếp đã phụ chàng từ đây!”
Cạn lời, hồn ngất máu say,
Một hơi lặng ngắt đôi tay lạnh đồng.
Xuân huyên chợt tỉnh giấc nồng,
Một nhà tấp nập kẻ trong người ngoài. (760)
Kẻ thang người thuốc bời bời,
Mới dàu cơn vựng chưa phai giọt hồng.
Hỏi: “Sao ra sự lạ lùng?”
Kiều càng nức nở nói không ra lời.
Nỗi nàng, Vân mới rỉ tai: (765)
“Chiếc thoa này với tờ bồi ở đây!”
“Này cha làm lỗi duyên mày,
Thôi thì nỗi ấy sau này đã em!
Vì ai rụng cải rơi kim,
Ðể con bèo nổi mây chìm vì ai? (770)
Lời con dặn lại một hai,
Dẫu mòn bia đá dám sai tấc vàng!”
Lạy thôi, nàng mới rén chiềng:
“Nhờ cha trả được nghĩa chàng cho xuôi.
Sá chi thân phận tôi đòi, (775)
Dẫu rằng xương trắng quê người quản đâu!”

(Truyện Kiều, nxb. Ðại Học Và Trung Học Chuyên Nghiệp, Hà Nội, 1973)