Phạm Cao Dương, “Bờ biển Việt Nam”

Việt Nam có trên 3.200 cây số bờ biển, chạy dài từ Móng Cáy đến Hà Tiên.

Biển ở Việt Nam tương đối nông. Ngoại trừ những vũng sâu từ 1000 đến 3000 mét ở ngoài khơi giữa mũi Nạy và mũi Dinh và cách bờ khoảng 300 cây số, thềm lục địa ít khi nằm sâu dưới 100 mét. Thủy triều lên xuống mỗi ngày một lần ở phía bắc từ vịnh Bắc phần tới Phan Thiết, hai lần một ngày từ Vũng Tàu tới mũi Cà Mau. Ngoài chuyển động do thủy triều, còn có những dòng nước biển chạy vòng tròn dưới ảnh hưởng của gió mùa.

Bờ biển Việt Nam (...) có thể chia làm bốn đoạn:

Từ Móng Cáy đến Hải Phòng: bờ biển khúc khuỷu, hiểm trở, do đó có nhiều vịnh và nhiều hải cảng thiên nhiên rất tốt như vịnh Hạ Long, vịnh Bái Tử Long, các hải cảng Hòn Gay, Cẩm Phả, Hải Phòng... Ngoài ra dọc theo bờ có một vài đảo lớn như Cái Bầu, Cái Bàn, Cát Bà, cùng rất nhiều đảo nhỏ phong cảnh rất ngoạn mục.

Từ Hải Phòng đến Qui Nhơn: bờ biển thấp và phẳng. Thỉnh thoảng có những mũi đá đâm ra biển như mũi Sầm Sơn, mũi Rọn, mũi Chân Mây, mũi Ba Làng An, mũi Én... Những hải cảng quan trọng trong đoạn này là Đà Nẵng và Qui Nhơn. Dọc theo bờ biển có nhiều đảo như hòn Mê, hòn Gió, cù lao Chàm, cù lao Ré... và quần đảo Hoàng Sa.

Từ Qui Nhơn đến mũi Dinh: bờ biển cao và hiểm trở vì rặng Trường Sơn chạy sát biển. Những mũi đá quan trọng có mũi Nạy (còn gọi là mũi Diều), mũi Dinh. Hải cảnh Cam Ranh nằm trong đoạn này. Ngoài Cam Ranh, có Nha Trang...

Từ mũi Dinh đến mũi Bàn: ngoại trừ phần phía bắc, bờ biển còn tương đối cao và có nhiều mũi đá nhô ra biển như mũi Né, mũi Kê Gà, mũi Ô Cấp..., từ Vũng Tàu tới Rạch Giá bờ biển rất bằng phẳng, nhiều nơi đất đai chưa hoàn toàn được bồi xong, có những rừng ngập nước như rừng sát, rừng bần, rừng đước... Từ Rạch Giá tới mũi Bàn bờ biển lại tương đối cao trở lại. Ở ngoài khơi, cũng có đảo như Phú Quý (tức cù lao Thu), hòn Khoai, Côn Sơn, Phú Quốc... và quần đảo Trường Sa.

(Trích Phạm Cao Dương, Lịch sử dân tộc Việt Nam, quyển I: Thời kỳ lập quốc, nxb. Truyền Thống Việt, California, Mỹ, 1987, tr. 22-23. Nhan đề phần trích tạm đặt.)