“Nghĩ về lịch sử” (4)

Giàu mạnh








Người ta hay nói đất nước nào đó giàu mạnh.

Giàu mạnh là giàu và mạnh, là hai chuyện hoàn toàn khác nhau. Giàu nói về mức sống của dân, còn mạnh nói về sức đánh của quân.

Có nước vừa giàu vừa mạnh, như Mỹ từ sau Thế chiến Thứ hai. Có nước chỉ giàu chứ không mạnh, như Tàu trong thế kỷ 19. Có nước không giàu mà mạnh, như Liên Xô hồi cuối thế kỷ 20. Có nước vừa không giàu vừa không mạnh, như đa số các nước vào bất cứ lúc nào!

Tuy khác nhau, nhưng giàu và mạnh hoán chuyển và tương tác rất cụ thể.

Hoán chuyển

Nước giàu có thể trở nên mạnh. Bằng cách bỏ tiền ra nuôi một quân đội đông đảo và mua hoặc chế vũ khí tối tân.

Giữa mua với chế thì chế hay hơn, vì không phải tùy thuộc vào nước khác. Nhưng chỉ những nước giàu nhờ công nghệ phát triển như Ðức, Nhật, mới có thể tự chế vũ khí tối tân. Chứ nước giàu nhờ tài nguyên như Ả-rập Xê-út, chẳng hạn, thì chỉ có cách đi mua.

Nước mạnh có thể trở nên giàu, bằng cách đi ăn cướp của nước yếu!

Tương tác

Hễ giàu thì cần mạnh để giữ của.

Nước giàu mà yếu có thể không bị cướp nhờ các nước mạnh gờm nhau nên không nước nào dám ra tay cướp. Nhưng coi chừng: bọn mạnh có thể xé ta ra thành nhiều mảnh mà chia nhau! Tức chuyện đã xảy ra cho nước Tàu hồi thế kỷ 19: do giàu mà yếu, Tàu đã bị các cường quốc Tây phương xé và chia.

Nước giàu mà yếu có thể không bị cướp nhờ liên minh với nước mạnh. Như Nhật (không có vũ khí nguyên tử) nhờ liên minh với Mỹ (rất nhiều vũ khí nguyên tử) mà Tàu (có vũ khí nguyên tử nhưng không nhiều) không dám cướp. Nhưng dựa vào liên minh có chỗ dở là đồng minh có thể không giữ lời. Ba mươi năm nữa, có thể Tàu sẽ mạnh lên và Mỹ sẽ yếu xuống tới mức khi Tàu đánh Nhật, Mỹ sẽ không dám can thiệp.

Hễ mạnh mà không giàu thì không mạnh bền.

Mạnh là nhờ có quân đội đông đảo trang bị vũ khí tối tân. Muốn mạnh, phải tốn nhiều tiền. Làm sao lại có nước mạnh mà không giàu? Chuyện xảy ra là, nước ấy đã “gồng” mình, hy sinh tất cả để xây dựng sức mạnh quân sự. Rắc rối: nhịn ăn nhịn mặc mãi để mạnh, coi chừng có ngày... ngã bệnh, chẳng những không mạnh được nữa mà có khi còn... chết luôn! Ví dụ gần đây nhất là Liên Xô.

Vậy tốt nhất là giàu tới đâu mạnh tới đó.

Ðây chính là sách lược của Tàu trong mấy chục năm qua. Kinh tế Tàu lên tới đâu, quốc phòng Tàu lên tới đó, để giúp Tây phương khỏi bị cám dỗ bởi ý tưởng lại dùng sức mạnh để thống trị Tàu như trước kia. Dĩ nhiên, cứ đà phát triển này, đến ngày nào đó chính Tàu sẽ bị cám dỗ bởi ý tưởng dùng sức mạnh để thống trị các nước khác!

Thu Tứ