Lê tự Hoa hóa, bắt chước Tàu xây to. Nguyễn tự Hoa hóa kịch liệt hơn, xây to hơn… Công lớn lăng to, không sao. Nhưng lịch sử đã oái ăm: những anh hùng dân tộc trong gần năm thế kỷ trước Lê lăng mộ khiêm tốn, vua Quang Trung thì…, để bây giờ ở Huế lù lù lăng vua làm mất nước lăng “tượng gỗ Bảo hộ trau giồi nên”!(1) (Thu Tứ)

(1) Trong Việt Nam sử lược, Trần Trọng Kim viết: “Bản triều nhà Nguyễn truyền ngôi đến hết đời vua Dực Tông (năm 1883) thì mất quyền tự chủ”. Bài thơ “Hỏi Gia Long” của Phan Chu Trinh: “Ai về địa phủ hỏi Gia Long / Khải Định thằng này phải cháu ông / (…) / Bảo hộ trau giồi nên tượng gỗ: / Vua thời còn đó, nước thời không!”.

Chu Quang Trứ, “Lăng lớn từ Lê”

Lăng mộ các vua nhà Lý rất sơ sài (...) Lăng mộ các vua Trần (...) cũng không lấy gì làm bề thế. Phải từ nhà Lê, lăng mộ các vua mới “làm thêm văn vẻ, có ý muốn phô trương công lớn để lưu truyền vĩnh viễn” như nhận xét của Phan Huy Chú.

(Chu Quang Trứ, Văn Hóa Việt Nam nhìn từ mỹ thuật, nxb. Mỹ Thuật, 2002, tập II)