Nhà Lý lúc đầu có xây chùa to, đúc chuông lớn. Chắc chắn chưa làm tốn của dân sức dân gần bằng bên Tàu bên Miên đâu, mà đã phải thôi. (TT)

Phan Ngọc, “Vua Việt, vua Tàu, vua Miên”

Vì chế độ quân chủ Việt Nam xây dựng trên một biển công xã tự quản cho nên nó mang tính chất nước đôi. Vua chúa Việt Nam không phải ông hoàng đế Trung Hoa có thể làm bất cứ điều gì dựa trên một bộ máy quan liêu chỉ biết có vâng dạ. Họ cũng không phải là những ông Vua - Thần kiểu Ðông Nam Á có thể huy động của cải, sức lực nhân dân làm những công trình hùng vĩ, vượt quá trí tưởng tượng của con người. Bạo lực là đặc điểm của chế độ quân chủ nói chung trừ ở Việt Nam (…)

Có hai việc một ông vua Việt Nam có quyền tận dụng sức dân mà dân vẫn theo vì nó gắn liền với quyền sống của người dân: chống ngoại xâm và đắp đê chống lũ lụt. Kiến trúc vĩ đại nhất của văn hóa Việt Nam là hệ thống đê điều ở Bắc (…)

Một người cầm đầu Trung Quốc, một ông vua Ðông Nam Á sẵn sàng làm cỏ một vùng khi có người nổi dậy. Ông vua Việt Nam để đàn áp một cuộc khởi nghĩa chỉ có thể chém vài người rồi tha cho dân chúng. Nếu làm cỏ một làng là đụng đến cơ chế làng xã và mất ngay sự ủng hộ của dân (…)

(Phan Ngọc, Bản sắc văn hóa Việt Nam, nxb. Văn Hóa - Thông Tin, 1998. Nhan đề tạm đặt.)